یکی از بیماری هایی که در دوران خردسالی و کودکی (4 تا 10 سالگی) در استخوان ران بروز پیدا می کند، بیماری پرتس است. این بیماری به دلیل اختلال در سیستم خونرسانی در سر استخوان ران به ندرت در کودکان ایجاد می شود. بیماری پرتس به عنوان یک بیماری پیچیده دارای مراحلی است که می تواند چندین سال بیمار را درگیر کند. بیشتر والدین به دلیل ناشناخته بودن بیماری با علائم و روش های درمان آن آشنا نیستند. در این مقاله قصد داریم با معرفی بیماری پرتس به مراحل ابتلا، علائم، دلایل و روش های درمان آن بپردازیم. برای آشنایی بیشتر در این زمینه تا پایان مطلب با ما همراه باشید.
آنچه در این مقاله می خوانید
بیماری پرتس چیست؟
به سیاه شدن سر استخوان ران در کودکان به دلیل اختلال در خونرسانی در بخش استخوان و مفصل ران، بیماری پرتس (Perthes Disease) گفته می شود. به طور طبیعی، استخوان های بدن مانند سر استخوان ران به وسیله خون و اکسیژن موجود در آن تغذیه می شوند. با بروز بیماری پرتس و نرسیدن خون کافی به سر استخوان ران، استخوان های این بخش سیاه شده و در اصطلاح می میرند. در بین کودکان ابتلا به بیماری پرتس، حدود 96 درصد آن ها تنها یکی از ران ها با این عارضه مواجه هستند و در موارد بسیار کم هر دو ران نیز درگیر بیماری می شوند. بنا به تحقیقات آماری انجام شده، شیوع بیماری پرتس در کودکان پسر 5 برابر بیشتر از کودکان دختر عنوان شده است.
مراحل ابتلا به بیماری پرتس
همان طور که گفته شد، بیماری پرتس با سیاه شدن سر استخوان را آغاز می شود و طی سپری کردن چندین مرحله، مجدد شروع به بازسازی استخوان جدید در کودک می کند. این فرآیند در طی 4 مرحله انجام می شود؛ در ادامه به بررسی این مراحل می پردازیم.
مرحله اول: نکروز استخوان
در مرحله نکروز، قسمتی از سر استخوان ران به دلیل نرسیدن خون می میرد. سفت و ملتهب شدن استخوان و تغییر شکل دادن آن از علائم مرحله اولیه است. این مرحله در حدود یک سال به طول می انجامد.
مرحله دوم: تکه تکه شدن استخوان
سخت ترین مرحله، مرحله جذب شدن سلول های مرده به سلول های سالم بدن است که منجر به تکه تکه شدن استخوان می شود. این مرحله بسته به شدت بیماری از 1 تا 3 سال می تواند ادامه داشته باشد.
مرحله سوم: تشکیل مجدد استخوان
رشد استخوان در بدن کودک ادامه پیدا می کند و به ندرت سلول های جدید استخوانی در قسمت ران تشکیل می شوند. تشکیل استخوان های جدید در قسمت ران کودک می تواند به 3 سال زمان نیاز داشته باشد.
مرحله چهارم: بازسازی و بهبود استخوان
در این مرحله سلول های استخوانی مرده به تدریج از بین می روند و جای خود را به سلول ها و بافت استخوانی جدید می دهند. مرحله بازسازی و بهبود استخوان در بیشترین زمان و در حدود 3 سال، انجام خواهد شد.
علائم ناشی از بیماری پرتس
سیاه شدن سر استخوان ران در کودکان با توجه به مراحلی که دارد، در ابتدا خفیف به نظر می رسد. با پیشرفت بیماری و از بین رفتن سلول های استخوانی علائم آن نیز شدیدتر خواهند شد. به دلیل کم سن و سال بودن کودک، علائم بیماری پرتس در موقعیت های خاص و با توجه داشتن والدین به فرزند، نه با توضیحات کودک، مشخص می شوند. از جمله شایع ترین علائم ناشی از بیماری پرتس عبارتند از:
- احساس درد در ناحیه لگن، کشاله ران و در برخی موارد مفصل زانو
- شدیدتر شدن درد با افزایش فعالیت بدنی و تسکین یافتن درد با کاهش فعالیت و داشتن استراحت
- گرفتگی دردناک عضلانی به دلیل تحریک اطراف ران
- لنگیدن کودک به هنگام راه رفتن
دلایل ابتلا به بیماری پرتس
تا به امروز دلیل واضح و قطعی برای بیماری پرتس بیان نشده است و روش های قطعی برای پیشگیری از بیماری نیز وجود ندارند. افراد سفید پوست بیشتر از افراد سیاه پوست به بیماری پرتس مبتلا می شوند. با توجه به تحقیقات پزشکان، عواملی هستند که می توانند خطر ابتلا به بیماری پرتس را افزایش دهند. از جمله این عوامل عبارتند از:
- عوامل ارثی و جهش های ژنتیکی
- ایجاد اختلال در سیستم خونرسانی بدن
- قرار گرفتن در معرض دود سیگار
بیماری پرتس چگونه تشخیص داده می شود؟
لنگیدن کودک و همچنین تمایل نداشتن کودک به راه رفتن به دلیل دردناک بودن استخوان، مهم ترین علائمی هستند که باید والدین متوجه آن ها شوند. با مشاهده این علائم اولیه، بایستی کودک را به پزشک متخصص ارتوپد ارجاع کرد. پزشک در ابتدا با والدین کودک گفت و گو می کند و سپس معاینات اولیه را انجام می دهد. معاینات با انجام چندین حرکت تخصصی ران و استخوان های پا، سپری می شود. برای شناسایی دقیق تر بیماری، پزشک از روش های تصویر برداری باید استفاده کند. رادیوگرافی ساده و تصویر برداری به روش ام آر آی از رایج ترین تست ها برای تشخیص بیماری پرتس هستند.
روش های درمان بیماری پرتس
در برخی موارد، بیماری پرتس پس از گذشت 3 سال با طی مراحل بیماری، خود به خود و بدون نیاز به روش درمانی خاص بهبود پیدا می کند. در بیمارانی که عوارض ناشی از بیماری مانند تغییر شکل استخوان ران، مشکلاتی ایجاد کرده باشد، روش های درمانی مختلفی در نظر گرفته می شود. از مهم ترین عوارض سیاه شدن استخوان ران در کودکان، می توان به ساییدگی مفصل یا آرتروز زودرس اشاره کرد. سن کودک و میزان آسیب دیدگی استخوان، در انتخاب روش درمانی مؤثر خواهند بود. از جمله روش های درمان بیماری پرتس عبارتند از:
- دارو درمانی
- محدود کردن فعالیت های ورزشی و بدنی مانند دویدن و پریدن
- استفاده از بریس
- شرکت در جلسات فیزیوتراپی
- جراحی استئوتومی
- گرفتن گچ
مراجعه به پزشک
در مطالب فوق به بررسی بیماری پرتس یا همان سیاه شدن سر استخوان ران در کودکان پرداخته شد. این بیماری در طی 4 مرحله باعث از بین رفتن سر استخوان ران شده و مجدد استخوان جدید تشکیل و بازسازی می شود. از جمله روش های درمان بیماری پرتس می توان به تجویز دارو، تمرین های فیزیوتراپی و در موارد شدید به جراحی استخوان اشاره داشت. دکتر فرشاد ابوالقاسم زاده فوق تخصص ارتوپدی، تومورهای استخوانی و عضلانی، تجربه و تخصص کافی در زمینه ترمیم آسیب دیدگی های زانو و لگن دارد. شما می توانید با مراجعه به مطب دکتر فرشاد ابوالقاسم زاده برای درمان یا کنترل بیماری پرتس اقدام کنید.
