زانوی ضربدری و زانوی پرانتزی از شایع ترین عارضه ها و بدشکلی هایی هستند که در زانو مشاهده می شوند. به حالتی که زانوها به هم نزدیک باشند و قوزک های پا از یکدیگر فاصله داشته باشند، در اصطلاح گفته می شود فرد مبتلا به عارضه زانوی ضربدری است. برای اصلاح و جلوگیری از پیشرفت این عارضه روش های درمانی متعددی وجود دارد؛ یکی از این روش ها، جراحی زانوی ضربدری است. این عارضه علاوه بر بدشکلی ظاهری پاها، باعث ناتوانی حرکتی در فرد می شود. از این رو قصد داریم در این مقاله پیرامون مشکلات زانوی ضربدری و درمان آن به کمک روش های غیر جراحی و جراحی بررسی کنیم.

 

زانوی ضربدری چیست؟

به یک اختلال ارتوپدیک در مفصل زانو در اصطلاح زانوی ضربدری یا ایکسی یا اختلال ژنووالگوم می گویند. این اختلال باعث می شود، فرد به هنگام ایستادن، زانوها به هم نزدیک شوند و قوزک های پاها از هم فاصله بگیرند. به بیانی دیگر استخوان ساق پا به سمت خارج و به سمت استخوان ران چرخیده می شود. زانوی ضربدری منجر به بد فرمی و احساس درد و فشار در زانوها و لگن می شود. احساس درد بسته به میزان انحراف پاها دارد؛ در زانوهایی که درجه انحراف بالاتری دارند، بیمار درد بیشتری احساس می کند. جراحی زانوی ضربدری باعث کاهش درد در قسمت پاها و لگن می شود. این عارضه در هر دو گروه سنی کودکان و بزرگسالان قابل مشاهده است.

 

زانوی ضربدری در کودکان

عارضه زانوی ضربدری در کودکان به صورت مادرزادی یا عوامل دیگر ایجاد می شود. انحراف زانو در کودکان، درجات متفاوتی دارد. به طور معمول درجات کم و خفیف تا سنین 7 یا 8 سالگی از بین می روند و هیچ علائمی در حالت پاها و زانوهای کودک باقی نمی ماند؛ اما در صورتی که درجه انحراف زانوها بیش از حد باشد، باید سریع اقدام به درمان آن شود. روش های غیر جراحی و جراحی زانوی ضربدری از دائمی شدن این مشکل در کودکان پیشگیری می کنند.

 

زانوی ضربدری در بزرگسالان

زانوی ضربدری در بزرگسالان و افراد بالای 8 سال نیز مشاهده می شود. در صورتی که اختلال زانوی ضربدری در کودکی اصلاح نشود، بیمار در بزرگسالی نیز با این اختلال درگیر خواهد شد. اضافه شدن وزن در بزرگسالی، درد شدید و مضاعفی برای بیماران ایجاد می کند. در برخی مواقع، افراد در بزرگسالی بدون اینکه در کودکی دارای اختلال زانوی ضربدری باشند، با این مشکل مواجه می شوند. در این مواقع برای کاهش درد و اصلاح راه رفتن بیمار از جراحی زانوی ضربدری استفاده می شود.

نشانه های عارضه زانوی ضربدری

از اصلی ترین نشانه های زانوی ضربدری، مشاهده ظاهر پاها و زانوهای فرد مبتلا است. علاوه بر بد فرمی پاها، بیمار از مشکلات دیگری نیز رنج می برد. در صورت افزایش مشکلات ناشی از این اختلال، جراحی زانوی ضربدری بهترین گزینه است. از جمله این نشانه ها عبارتند از:

• زاویه دار و منحرف بودن بیش از حد پاها
• لنگیدن و اختلال در راه رفتن
• تغییر شکل در مفصل زانوها و مچ پاها
• احساس درد شدید در پا، زانو، لگن، ران و کمر
• آسیب پذیر بودن مفصل زانوها و ایجاد شکستگی با ضربات کوچک
• صاف شدن کف پا
• احساس درد شدید در هنگام راه رفتن
• کوتاه تر شدن قد بیمار

 

علل بروز زانوی ضربدری

دلایل مشخص و مختلفی باعث بروز اختلال زانوی ضربدری در کودکان و بزرگسالان می شوند. در برخی از موارد این عوامل با تغذیه مناسب و مصرف ویتامین ها قابل پیشگیری هستند. اقدام نکردن سریع به اصلاح زانوی ضربدری، بیمار را نیازمند به جراحی زانوی ضربدری خواهد کرد. در ادامه به بررسی علل بروز اختلال زانوی ضربدری می پردازیم.

1. اختلالات و مشکلات ژنتیکی
2. شکستن استخوان های لگن و درشت نی و بد جوش خوردن آن ها
3. بیماری آرتروز در مفصل زانوها
4. تغذیه نامناسب و کمبود ویتامین D و کلسیم
5. چاقی و اضافی وزن و وارد شدن فشار مضاعف روی زانوها
6. پارگی رباط مفصل زانو در اثر حوادث و آسیب دیدگی های حاصل از آن
7. بیماری های استخوانی و عضلانی مانند روماتیسم
8. آناتومی بدن زنان، به دلیل پهن بودن لگن زنان نسبت به مردان

 

روش های تشخیص زانوی ضربدری

متخصص ارتوپد برای تشخیص زانوی ضربدری در ابتدا سوالاتی از قبیل سوابق بیماری در خانواده و شرح حال وی می پرسد. در مراحل تشخیصی بعدی از معاینات بالینی استفاده می کند. پاهای بیمار را در حالت های مختلف، ایستاده و به هنگام راه رفتن به صورت کامل بررسی می کند. در انتها، برای تشخیص دقیق تر بیماری از روش عکس برداری و رادیوگرافی استفاده می کند. عکس برداری ct اسکن یکی از واضح ترین نتایج را در مورد نحوه شکل گیری زانوها و قوزک پاها و همچنین طول استخوان ساق و ران در اختیار پزشک متخصص قرار می دهد؛ تا در صورت نیاز به جراحی زانوی ضربدری از این نتایج استفاده نماید.

 

زانوی ضربدری به علت تومور های خوشخیم ارثی که باعث انحراف از زیر زانو به سمت خارج شده و با استیوتومی اصلاح شده

فیلم توضیحات قبل از عمل جراحی زانوی ضربدری توسط دکتر فرشاد ابوالقاسم زاده در پایین تر

روش های درمان غیر جراحی برای اصلاح زانوی ضربدری

پزشک متخصص ارتوپد پس از بررسی دقیق نتایج عکس برداری و معاینات بالینی روش درمانی موثری برای اصلاح زانوی ضربدری بر میگزیند. روش های غیر جراحی قبل از روش جراحی زانوی ضربدری توسط پزشک تجویز می شوند. این روش ها عبارتند از:

داروها و مکمل ها
در مرحله ابتدایی اصلاح زانوی ضربدری، پزشک ارتوپد مصرف داروهایی مانند مکمل های ویتامینی و مواد معدنی را تجویز می کند.

تمرینات ورزشی
تمرینات ورزشی یا انجام فیزیوتراپی، فعالیت های کششی هدفمندی هستند که به تعادل قوزک پاها کمک می کنند و از صاف شدن کف پا جلوگیری می کنند.

بریس
بریس یا زانوبند وسیله ای است که برای صاف نگه داشتن پاها استفاده می شود. بریس ها متصل به کفش هستند و با بالا نگه داشتن زانوها، آن ها را در وضعیت صحیحی قرار می دهند. در برخی مواقع از زانوبند، بعد از جراحی زانوی ضربدری نیز استفاده می شود.

کفی طبی مخصوص
کفی های طبی در داخل کفش به منظور بالا نگه داشتن پا استفاده می شود و در زمان راه رفتن و دویدن به بیمار کمک می کند. کفی طبی قوس کف پا را در وضعیت مناسبی قرار می دهد و حالت قوزک ها را اصلاح می کند.

 

روش انجام جراحی برای اصلاح زانوی ضربدری

رایج ترین روش برای جراحی زانوی ضربدری، روش استئوتومی است. از این روش جراحی در اصلاح زانوی ضربدری بزرگسالان استفاده می شود. در این روش متخصص ارتوپد برش هایی در نزدیکی مفصل زانو ایجاد می کند. سپس با استفاده از پلاک های مخصوص و ابزارهای دیگر، تعادلی بین استخوان ران و استخوان ساق پا ایجاد می کند. در ادامه برای ثابت نگه داشتن استخوان ها از پروتز یا گرافت ها استفاده می کند. در انتها به کمک بخیه محل برش را می بندد.

برای جراحی زانوی ضربدری در کودکانی که در حال رشد هستند از صفحات فلزی کوچک استفاده می شود. این صفحات در بخشی از پا گذاشته می شوند و باعث کاهش سرعت رشد استخوان زانو می شوند.

مراقبت های بعد از انجام جراحی زانوی ضربدری

بعد از جراحی زانوی ضربدری باید نکاتی ضروری رعایت شوند. رعایت این نکات، عوارض ناشی از جراحی را به شدت کاهش می دهد و بهبود محل جراحی به سرعت پیش می رود. از جمله این نکات و مراقبت های بعد از جراحی عبارتند از:

• مصرف دقیق و به موقع داروهای تجویز شده توسط پزشک ارتوپد
• خودداری از استراحت طولانی مدت به منظور جلوگیری از ایجاد ضعف در عضلات پا
• جلوگیری از ایجاد فشار روی زانوها و پاها به هنگام استراحت
• خشک نگه داشتن محل زخم به مدت یک هفته
• خودداری از رانندگی و فعالیت هایی که باعث ایجاد فشار در زانو می شوند.
• انجام تمرینات فیزیوتراپی
• استفاده از زانوبند

 

مزایای درمان و جراحی زانوی ضربدری

جراحی زانوی ضربدری بسیاری از مشکلات ناشی از اختلال زانوی ضربدری را از بین می برد. از جمله مزایا و فواید این جراحی عبارتند از:

• اصلاح وضعیت و بد فرمی پاها
• جلوگیری از ساییده شدن استخوان ها و بروز بیماری آرتروز
• کاهش فشار شدید از روی مفصل زانوها و استخوان های ران و ساق پا
• هدایت استخوان های در حال رشد در کودکان
• بازگشت توانایی راه رفتن
• ایجاد تعادل در هنگام ایستادن و راه رفتن

تفاوت بین پای ضربدری و پای پرانتزی

اختلالات پای ضربدری و پای پرانتزی هر دو از تغییر شکل مفصل زانوها و قوزک پاها ناشی می شوند. با این تفاوت که در اختلال زانوی ضربدری زانوها به هم نزدیک می شوند و قوزک پاها از هم دور می شوند. در اختلال زانوی پرانتزی، قوزک پاها به هم نزدیک می شوند و زانوها از هم دور می شوند. برای اصلاح و جراحی زانوی ضربدری و زانوی پرانتزی از روش جراحی استئوتومی استفاده می شود.

 

مراجعه به پزشک

در مطالب بالا به بررسی اختلال زانوی ضربدری و روش های درمان این اختلال پرداختیم. جراحی زانوی ضربدری از روش های درمان این عارضه است و در این جراحی مشکلاتی از قبیل بد فرمی پا و درد شدید پاها و زانوها از بین می روند. با اصلاح پای ضربدری، بیمار اعتماد به نفس بالایی به دست می آورد. دکتر فرشاد ابوالقاسم زاده فوق تخصص ارتوپدی، تومورهای استخوانی و عضلانی، در زمینه تشخیص و جراحی اصلاح زانوی ضربدری تجربه و تخصص کافی دارد. شما می توانید با مراجعه به مطب دکتر فرشاد ابوالقاسم زاده برای تشخیص این بیماری و درمان آن اقدام کنید.