نکروز سر استخوان ران که با نام استئونکروز نیز شناخته‌شده، در زبان عامیانه به‌عنوان سیاه شدن سر استخوان ران یا مفصل لگن شناخته می‌شود. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که به دلایل مختلف خون‌رسانی به استخوان سر ران دچار مشکل شده و این امر باعث مرگ استخوان می‌شود. ولی علل و علائم سیاه شدن سر استخوان ران در ناحیه لگن چیست و راه‌های درمان سیاه شدن سر استخوان ران چگونه است؟ در این مقاله نگاهی به علت‌ها، علائم و درمان بیماری نکروز سر استخوان ران خواهیم انداخت پس با ماه همراه باشید.
آنچه در این مقاله می خوانید
نکروز سر استخوان ران چیست؟
اولین سؤال در مواجهه با این بیماری این است که نکروز چیست؟ نکروز عروقی ران یا نکروز آواسکولار زمانی رخ می‌دهد که خون‌رسانی به سر استخوان ران، یعنی قسمت توپی مفصل ران، دچار مشکل می‌شود. این اتفاق به‌طورمعمول منجر به مرگ سلول‌های استخوانی شده که بالای سر استخوان ران قرار دارند. درنتیجه این اتفاقات استخوان آسیب دیه و سطح مفصل مرتبط با آن دچار فروپاشی می‌شود. این آسیب جبران‌ناپذیر به‌طورکلی منجر به آرتریت پیش‌رونده مفصل ران همراه با درد، سفتی و از دست دادن عملکرد هنگام راه رفتن، خم شدن و سایر کارهای روزمره می‌شود.
نکروز سر استخوان ران چه دلایلی دارد؟
علت سیاه شدن سر استخوان ران اصولاً قطع شدن جریان خون به استخوان یا کاهش آن است. حدود ۲۵ درصد از افراد مبتلابه نکروز دچار قطع جریان خون ناشناخته هستند اما به‌طورکلی کاهش و قطع شدن جریان خون می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:
آسیب مفصلی یا استخوانی
آسیب‌هایی مثل دررفتگی مفصل ران و انواع خاصی از شکستگی‌های لگن ممکن است به عروق خونی مجاور آسیب برساند. روش‌های درمان سرطان مثل پرتودرمانی نیز می‌تواند استخوان را ضعیف کرده و به عروق خونی آسیب برساند.
داروها
داروهای کورتیزون که برای درمان بیماری‌های مجاری تنفسی، آرتریت روماتوئید یا بیماری روده استفاده می‌شوند، می‌توانند است باعث بروز نکروز آواسکولار شوند. حتی دوز های زیاد در مدت کوتاه نیز می‌تواند به این بیماری منجر شود. داروهای شیمی‌درمانی که برای درمان سرطان‌های مختلف استفاده می‌شود نیز ممکن است منجر به بروز نکروز آواسکولار شود.
رسوبات چربی در عروق خونی
چربی یا لیپیدهای موجود در خون در رگ‌ها رسوب کرده و عروق خونی کوچک را مسدود می‌کنند و درنتیجه جریان خون تغذیه‌کننده به استخوان کم شده و کاهش می‌یابد.
بیماری‌های خاص
اختلالات خونی مانند تالاسمی، بیماری سلول داسی شکل و شرایط متابولیک مانند بیماری گوچر در شریان‌های کوچکی که خون را به سر استخوان ران می‌رسانند باعث ایجاد لخته می‌شوند. در نتیجه این وضعیت جریان خون به قسمتی از استخوان نخواهد رسید. یک بیماری نادر به نام کیسون که در غواصان مشاهده می‌شود، باعث انتشار حباب‌های نیتروژن در گردش شریانی شده و می‌تواند رگ‌های خونی سر استخوان ران را به شیوه‌ای مشابه مسدود کند.
مصرف الکل
پزشکان معتقدند مصرف زیاد الکل در مدت زمان طولانی ممکن است عامل نکروز آواسکولار باشد اما چگونگی این رخ داد هنوز مشخص نیست.
علائم و نشانه های نکروز سر استخوان ران
نکروز آواسکولار معمولاً در بزرگ‌سالان در محدوده سنی ۵۰ تا ۷۰ سال رخ داده اما احتمال دارد در سنین دیگر نیز رخ بدهد و حتی ممکن است در کودکان هم دیده شود. نکروز مفصل ران مراحل مختلفی در بدن دارد. اوایل، بیماری اغلب هیچ علامتی وجود ندارد و به‌طور تصادفی در اسکن یا سایر روش‌های عکس‌برداری دیده می‌شود.
یکی از علائم سیاه شدن سر استخوان‌دردهایی است که با پیشرفت این وضعیت و تغییرات استخوانی بیماران آن را تجربه می‌کنند و اصولاً در ناحیه کشاله ران حس می‌شود اما ممکن است به ران یا گاهی اوقات به باسن هم برسد. هنگامی‌که سر استخوان ران دچار فروپاشی شده، درد اصولاً بسیار شدیدتر می‌شود و بر تمام فعالیت‌هایی که لگن باید وزن بدن را تحمل کند، تأثیر می‌گذارد و حتی با حرکات پا و خم شدن نیز احساس می‌شود.
در مراحل پایانی نکروز آواسکولار، ران و لگن در حالت استراحت هم دردناک بوده و حرکت و فعالیت بدن به‌شدت محدود می‌شود. نکروز برخلاف آرتروز که به‌تدریج و طی چندین سال پیشرفت می‌کند، ممکن است این مراحل را به‌سرعت طی یک دوره ۱۲ تا ۱۸ ماهه طی کرده و باعث مشکلات جدی شود. ضمن اینکه برخی از افراد دچار نکروز عروقی در هر دو طرف می‌شوند، یعنی در هر دو لگن یا هر دوزانو این مشکل را تجربه می‌کنند.
تشخیص نکروز یا سیاه شدن سر استخوان ران چگونه است؟
قبل از هر چیز برای درمان سیاه شدن سر استخوان ران نیاز به تشخیص دقیقی در مورد این بیماری است. پس از مراجعه شما به پزشک متخصص، ابتدا سؤالاتی درباره علائم و سابقه پزشکی شخص پرسیده می‌شود و سپس معاینه فیزیکی انجام خواهد شد. در طول معاینه فیزیکی، پزشک اصولاً مفاصل شمارا فشار داده و میزان حساسیت را بررسی خواهند کرد و همچنین ممکن است برای بررسی میزان کاهش دامنه حرکتی، مفاصل را در موقعیت‌های مختلف حرکت دهد. در مرحله بعد پزشک برای تشخیص دقیق آزمایش‌های تصویربرداری را تجویز می‌کند که به تعیین منبع درد کمک خواهد کرد و اصولاً شامل موارد زیر هستند.
عکس برداری با اشعه ایکس
رادیولوژی با استفاده از اشعه ایکس، تصاویری از بافته‌ای داخلی، استخوان و اندام‌ها تهیه می‌کند. این تصاویر اصولاً تغییرات استخوانی را که در مراحل پیشرفته نکروز آواسکولار رخ می‌دهند را نشان می‌دهد. در مراحل اولیه بیماری، تصویر حاصل از اشعه ایکس اصولاً طبیعی به نظر می‌رسد. عکس‌برداری پس از بروز علائم، تغییرات استخوانی مثل افزایش تراکم یا سفیدی استخوان در قسمت سر استخوان ران را نشان می‌دهد.
تصویربرداری ام آر آی
این نوع تصویربرداری از میدان مغناطیسی استفاده کرده و می‌تواند تصاویر بافته‌ای نرم را نیز ثبت کند. ام آر آی این قابلیت را دارد که نکروز آواسکولار را در مراحل اولیه قبل از شروع علائم نشان دهد. همچنین برای تعیین میزان درگیر شدن استخوان در این بیماری مفید است. برای ارزیابی لگن مقابل در این بیماری نیز کاربردی است، زیرا نکروز عروقی می‌تواند در هر دو مفصل ران ایجاد شود، به‌ویژه در افرادی که به دلایلی مثل مصرف الکل، استفاده از استروئیدها، بیماری‌های خونی مبتلا شده باشند.
سی تی اسکن
سی تی اسکن نوعی از آزمایش‌های تصویر بداری است که از اشعه ایکس و رایانه برای تهیه تصاویر دقیق از بدن استفاده می‌کند. سی تی اسکن جزئیات استخوان‌ها، ماهیچه‌ها، چربی و اندام‌ها را نشان می‌دهد. این روش دقیق‌تر از عکس‌برداری با اشعه ایکس بوده و این تکنیک، تصاویری از مفصل تولید می‌کند که می‌تواند تغییرات اولیه در استخوان را نشان دهد و نشان‌دهنده نکروز عروق نیز باشد.
اسکن استخوان
در این تکنیک تصویربرداری هسته‌ای از مقدار بسیار کمی مواد رادیواکتیو استفاده می‌شود که برای تشخیص توسط اسکنر به خون تزریق می‌شوند. نتیجه این آزمایش، جریان خون به استخوان و فعالیت سلولی درون استخوان را نشان می‌دهد.
بافت‌برداری از استخوان ران
روشی است که در آن قسمتی از بافت آسیب‌دیده با روش‌های خاصی برای معاینه از بدن خارج می‌شوند. این کار برای یافتن سرطان یا سایر سلول‌های غیرطبیعی با برداشتن بافت از استخوان آسیب‌دیده صورت می‌گیرد.
عوارض نکروز سر استخوان ران
درصورتی‌که برای درمان سیاه شدن سر استخوان ران اقدام نکنید، باگذشت زمان بدتر شده و درنهایت ممکن است استخوان دچار فروپاشی شود. نکروز عروقی همچنین باعث می‌شود استخوان شکل صاف خود را ازدست‌داده و باعث آرتریت شدید و سریع شود.
روش‌های درمان نکروز سر استخوان ران
درمان نکروز سر استخوان ران به عوامل مختلفی از جمله عوامل فردی، میزان آسیب استخوان و مهم‌تر از همه اینکه فرد در چه مرحله از بیماری قرار دارد، بستگی دارد. در درمان سیاه شدن سر استخوان ران هدف این است که از نابودی بیشتر استخوان جلوگیری شود. درمان‌های موجود اصولاً به دودسته غیر جراحی و جراحی تقسیم می‌شوند و درحالی‌که درمان سیاه شدن سر استخوان ران به شکل غیر جراحی یا محافظه‌کارانه ممکن است برای برخی مناسب باشد، اکثر آن‌ها به‌نوعی به مداخله جراحی نیاز دارند.
درمان غیر جراحی سیاه شدن سر استخوان ران
در مراحل اولیه برای درمان سیاه شدن سر استخوان ران، امکان این وجود دارد درمان دارویی مفید باشد و به‌احتمال زیاد پزشک موارد زیر را توصیه می‌کند:
انواع مختلفی از داروها ممکن است در کاهش علائم و همچنین کاهش سرعت پیشرفت نکروز مؤثر باشند که شامل موارد زیر هستند:
- داروهای غیراستروئیدی و ضد انعقادی.
- داروهای مربوط به پوکی استخوان.
- داروهای کم کننده کلسترول.
- داروهای رقیق‌کننده خون.
- استراحت مفصل.
- فیزیوتراپی.
- شوک و تحریک الکتریکی.
درمان جراحی سیاه شدن سر استخوان ران
در اکثر افراد نکروز تا زمانی که پیشرفت زیادی نکند، مشخص نمی‌شود و درنتیجه ممکن است درمان‌های غیر جراحی زیاد مؤثر واقع نشوند. برای همین درمان به روش جراحی اصولاً بهترین روش درمان نکروز است که به اشکال زیر انجام می‌شود:
- فشرده کردن استخوان.
- پیوند زدن استخوان.
- تغییر شکل دادن استخوان.
- تعویض کردن مفصل.
غالباً برای اکثر بیمارانی که به نکروز مفصل ران مبتلا هستند، تعویض کامل مفصل ران تنها درمانی است که ممکن است به‌طور رضایت بخش به ترمیم استخوان آسیب‌دیده و سطح مفصل سر استخوان ران بپردازد. جراحی تعویض مفصل ران شامل تعویض مفصل توپ و حفره با ایمپلنت‌های مصنوعی است که باعث تسکین درد، برگرداندن حرکت و بهبود قابل‌توجه راه رفتن، خم شدن و فعالیت‌های روزمره خواهد شد. تعویض مفصل یکی از موفق‌ترین عمل‌ها در پزشکی محسوب به‌حساب می‌آید.
مراجعه به پزشک برای نکروز سر استخوان ران
هرگونه تأخیر در مراجعه به پزشک می‌تواند پروسه درمانی نکروز سر استخوان ران شمارا سخت‌تر کند. قطعاً داشتن یک پزشک و جراح باتجربه با عملکرد بسیار خوب می‌تواند خیال شما را بابت کیفیت عمل و همچنین نتیجه آن راحت کند. شما برای انجام جراحی نکروز سر استخوان ران می‌توانید به دکتر فرشاد ابوالقاسم زاده فوق تخصص ارتوپدی، تومورهای استخوانی و عضلانی مراجعه کنید. ایشان با بهره گرفتن از جدیدترین متدهای روز دنیا این جراحی را برای بیماران خود انجام می‌دهد. در صورت داشتن هرگونه سؤال در ارتباط با جراحی نکروز سر استخوان ران می‌توانید از ایشان مشاوره بخواهید و مطمئن شوید که کاندید مناسبی برای این جراحی هستید یا خیر.
