مفصل با افزایش سن یا به دلایل متعدد دیگر، دچار تخریب یا آسیب‌دیدگی می‌شود. آسیب‌دیدگی عملکرد طبیعی مفصل را با مشکلات جدی مواجه می‌کند. چنانچه روش‌های درمانی تأثیری در بهبود عملکرد مفصل نداشته باشند، انجام جراحی آرتروپلاستی یا تعویض مفصل ضروری خواهد شد. این روش جراحی، حساسیت بالایی دارد و اقدامات قبل و بعد از جراحی از اهمیت بیشتری برخوردار هستند. در این مقاله قصد داریم با بررسی انواع جراحی آرتروپلاستی، به نحوه انجام، مزایا و عوارض احتمالی این جراحی بپردازیم. برای آشنایی بیشتر با جراحی تعویض مفصل زانو تا پایان مطلب با ما همراه باشید.
آنچه در این مقاله می خوانید
جراحی آرتروپلاستی چیست؟
به جراحی ترمیم، بازسازی و تعویض مفصل، جراحی آرتروپلاستی (arthroplasty) گفته می‌شود. بسته به شدت آسیب‌دیدگی بخشی یا کل مفصل می‌تواند تخریب و از بین رفته باشد. برای جایگزینی مفصل تخریب شده از پروتزهایی با جنس‌های مختلف فلزی، سرامیکی و… استفاده می‌کنند. این پروتزها بسته به شرایط بیمار ماندگاری متفاوتی دارند. جراحی آرتروپلاستی برای تعویض کردن مفصل‌های بخش‌های مختلف از جمله زانو، لگن، شانه، آرنج و مچ پا انجام می‌شود. ولی رایج ترین جراحی‌ها، تعویض مفصل زانو و تعویض مفصل لگن هستند. این جراحی بایستی توسط پزشک متخصص ارتوپد انجام شود.
انواع جراحی آرتروپلاستی
با توجه به نوع و شدت آسیب‌دیدگی مفصل، دو نوع جراحی آرتروپلاستی انجام می‌شود. در هر دو نوع آرتروپلاستی، جراح از پروتزهای مصنوعی و مخصوصی استفاده می‌کند. در ادامه، اشاره کوتاهی به انواع جراحی آرتروپلاستی خواهیم داشت.
تعویض کامل مفصل
چنانچه آسیب دیدگی مفصل شدید باشد، هر دو سطح مفصل با پروتز مناسب جایگزین خواهد شد. در این شرایط تمامی سطوح مفصل تخریب‌شده‌اند و قابل بازسازی نیستند.
تعویض بخشی از مفصل
چنانچه آسیب‌دیدگی مفصل جزئی‌تر باشد، تنها یک طرف سطح مفصل با پروتز مصنوعی جایگزین خواهد شد. در این وضعیت بخشی از مفصل سالم است و پروتز نیمه در کنار استخوان سالم قرار می‌گیرد.
دلایل انجام جراحی آرتروپلاستی
برای آسیب‌دیدگی‌های مفصلی، ابتدا از روش‌های غیرتهاجمی مانند مصرف دارو، فیزیوتراپی، تزریق مستقیم دارو به مفصل، جراحی بازسازی و… استفاده می‌کنند. چنانچه این روش‌ها، نتایج مطلوبی به همراه نداشته باشند، متخصص ارتوپد تصمیم به تعویض مفصل می‌گیرد. داشتن درد و التهاب از مهم‌ترین عوارض آسیب‌دیدگی مفصلی است. عواملی که می‌توانند در نهایت منجر به تعویض مفصل در بیماران شوند؛ عبارتند از:
- تروما یا وارد شدن ضربه ناگهانی
- بیماری آرتروز یا استئوآرتریت
- بیماری‌های روماتیسم مفصلی مانند روماتوئید آرتریت
- دررفتگی و بد جوش خوردن استخوان
- ایجاد عفونت در درون مفصل
- تومورهای غضروفی درون مفصل
- بیماری سینوویت
اقدامات لازم قبل از انجام جراحی آرتروپلاستی
آرتروپلاستی و تعویض مفصل ازجمله جراحی‌های حساس و مهم به شمار می‌آید و قبل از انجام جراحی نیز، بیمار مستلزم به رعایت نکات مهمی است. اقداماتی که قبل از جراحی انجام می‌شوند، توسط پزشک مربوطه یا تیم مشاوره پزشکی، به بیمار توضیح داده خواهند شد. در ادامه اشاره‌ای به این اقدامات مهم خواهیم داشت.
- انجام تمامی تست‌ها مانند آزمایش خون، الکتروکاردیوگرام و عکس از قفسه سینه
- ارائه نتایج روش‌های تشخیصی مانند سی تی اسکن، ام آر آی و…
- مشاوره با تیم پزشکی پیرامون سوابق بیماری و داروهای مصرفی مانند انعقاد کننده‌های خون
- اجتناب از خوردن و آشامیدن حداقل 8 ساعت قبل از شروع جراحی
نحوه انجام جراحی آرتروپلاستی
در اغلب موارد، جراحی آرتروسکوپی و تعویض مفصل تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود؛ مگر اینکه بیمار دارای شرایط خاصی باشد و متخصص بیهوشی اقدام به تزریق داروی بی‌حسی کند. روند جراحی این چنین است که پس از بستری شدن بیمار در بیمارستان و تزریق داروی بیهوشی، جراحی آغاز می‌شود. در ابتدا برشی در ناحیه وجود مفصل ایجاد می‌کنند، سپس با کنار کشیدن عضله‌ها و دیگر اجزای مفصل، ضایعات استخوانی را خارج می‌کنند. پروتزهای مصنوعی بنا به نوع آرتروپلاستی در محل مفصل تخریب شده جایگزین می‌شود. در ادامه، برای محکم ماندن پروتز در محل از سیمان ارتوپدی استفاده می‌کنند. در انتها، محل برش ایجاد شده را با استفاده از بخیه می‌بندند.
مراقبت های بعد از جراحی آرتروپلاستی
نتایج مطلوب و مثبت جراحی به مراقبت‌های بعد از جراحی بستگی زیادی دارد. مراقبت‌هایی که تحت عنوان توصیه‌های پزشکی بیان می‌شوند اهمیت بسیار بالایی دارند. در این بخش به توضیح مراقبت‌های بعد از جراحی آرتروپلاستی می‌پردازیم.
- مصرف تمامی داروهای تجویز شده توسط پزشک متخصص
- خودداری از انجام تمرین‌ها و فعالیت‌های سنگین
- استفاده از وسیله‌های کمکی مانند واکر و عصا بسته به نوع تعویض مفصل
- شرکت در جلسه‌های فیزیوتراپی
- داشتن برنامه غذایی سالم و مقوی
- پانسمان منظم زخم‌های ایجاد شده
مزایای انجام جراحی آرتروپلاستی
برخی از بیماران نگرانی زیادی از نتایج جراحی آرتروپلاستی دارند. با توجه به پیشرفت روش‌های جراحی و استفاده از پروتزهای مطلوب و باکیفیت، این نگرانی‌ها تا میزان زیادی کاهش پیدا می‌کند. به طوری که بیمار، پس از جراحی شاهد مزایای مهمی خواهد شد. از جمله مزایای انجام جراحی آرتروپلاستی عبارتند از:
- کاهش یا از بین بردن درد و التهاب ناشی از آسیب دیدگی
- گسترش دامنه حرکتی
- بهبود عملکرد مفصل
- بهبود کیفیت زندگی
- افزایش اعتماد به نفس
عوارض احتمالی ناشی از جراحی آرتروپلاستی
جراحی آرتروپلاستی نیز همانند دیگر جراحی‌ها، عوارضی به همراه دارد. میزان این عوارض به مهارت، دانش و تجربه جراح ارتوپد و انجام مراقبت‌های بعد از جراحی بستگی دارد. در این بخش به عوارض احتمالی ناشی از جراحی آرتروپلاستی اشاره می‌کنیم.
- احساس درد
- ایجاد تورم و التهاب
- خونریزی زخم
- بروز عفونت
- عوارض کوتاه مدت داروی بیهوشی
- آسیب به رگ‌های عصبی
- واکنش آلرژیک بدن به پروتز مصنوعی
- نیاز به تعویض مجدد مفصل
مراجعه به پزشک
در مطالب فوق به بررسی جراحی آرتروپلاستی یا همان جراحی تعویض مفصل پرداختیم. تعویض مفصل در دو نوع کامل و جزئی با جایگزینی پروتزهای مصنوعی انجام می‌شود. مهم‌ترین مزایا و اهداف تعویض مفصل، از بین بردن درد و التهاب، بهبود عملکرد مفصل و توان‌بخشی مفصل عنوان شده است. در برخی موارد نادر، احتمال تعویض مجدد مفصل وجود دارد. دکتر فرشاد ابوالقاسم زاده فوق تخصص ارتوپدی، تومورهای استخوانی و عضلانی، تجربه و تخصص کافی در زمینه ترمیم آسیب‌دیدگی‌های زانو و لگن دارد. شما می‌توانید با مراجعه به مطب دکتر فرشاد ابوالقاسم زاده برای انجام جراحی آرتروپلاستی زانو یا آرتروپلاستی لگن اقدام کنید.
