در بدن مفصل‌های زیادی وجود دارند و بزرگ‌ترین این مفصل‌ها نیز زانو است. مفصل‌ها به‌خودی‌خود سریع‌تر از دیگر نقاط بدن آسیب می‌بینند. ازآنجایی‌که زانو بزرگ‌ترین مفصل بدن است و حین راه‌رفتن، ایستادن، دویدن و دیگر فعالیت‌ها وزن زیادی را تحمل کند، مستعد ابتلا به بیماری‌های مختلف است. یکی از رایج‌ترین بیماری‌های این مفصل بزرگ ورم زیر زانو است که در اثر تولید مایع اضافی مایع سینوویال ایجاد می‌شود. در این مقاله بیشتر درمورد این بیماری و دلیل بروز آن صحبت خواهیم کرد.
آنچه در این مقاله می خوانید
ورم زیر زانو و علل ایجاد آن
به ورمی که زیر زانو ایجاد می‌شود، بیماری کیست بیکر یا رکبی نیز گفته می‌شود. بیماری رکبی زمانی ایجاد می‌شوند که بدن شما بیش از حد معمول مایع سینوویال تولید کرده باشد. مایع سینوویال که آن را با نام‌های مایع مفصلی یا مایع زلاله نیز می‌شناسند، مایعی شفاف است که توسط بافت سینوویال تولید می‌شود. مایع سینوویال از تجزیه‌شدن پلاسما خون به دست می‌آید. این مایع همچنین حاوی مقادیر قابل‌توجهی پروتئین و اسید هیالورونیک است. خاصیت چسبندگی آن نیز موجب کاهش اصطکاک بین مفاصل می‌شود.
زمانی که تولید مایع سینوویال از حد طبیعی خود فراتر برود، موجب تولید کیست و ورم زانو می‌شود. درصورتی‌که شخص برای درمان بیماری در زمان مناسب اقدام نکند، ورم ممکن است موجب آسیب‌های جدی زانو مانند پاره شدن غضروف شود.
دلایل بروز این مشکل بسیار متنوع هستند. اما به‌طورکلی شایع‌ترین دلیل آن وجود بیماری‌های زمینه‌ای در بدن مانند آرتروز و روماتیسم است. چرا که این بیماری‌ها به‌خودی‌خود موجب تحریک زانو و اختلال در عملکرد طبیعی آن می‌شوند.
نقرس، هموفیلی، لوپوس، روماتیسم مفصلی، آرتریت سپتیک، آرتروز استخوانی و دیگر بیماری‌هایی که مربوط به زانو و مفاصل می‌شوند، می‌توانند زمینه‌ساز بروز کیست مایع سینوویال باشند. همچنین درصورتی‌که زانو شما ضربه شدیدی خورده و یا جراحی شده است، باید انتظار بروز بیماری کیست بیکر را داشته باشید.
نحوه تشکیل کیست بیکر
به‌طورکلی کیست بیکر فارغ از دلیل بروز آن به دو شکل در زیر زانو ایجاد می‌شود. این دو حالت با نام‌های کیست بیکر اولیه و کیست بیکر ثانویه شناخته می‌شوند. این دو نوع کیست بیکر خود هر کدام دلایل مختلفی برای بروز دارند و یک بازه سنی مشخص را درگیر می‌کنند.
کیست بیکر اولیه
ورم زیر زانو در اثر کیست بیکر اولیه کمتر شایع است. کیست بیکر اولیه در زانوهای سالم در اثر ضربه و آسیب خارجی به زانو ایجاد می‌شود. به همین دلیل بازه‌های سنی پایین مانند کودکان و گاهی اوقات جوانان را بیشتر درگیر می‌کند.
نحوه تشکیل کیست بیکر اولیه بدین صورت است که مایع زلاله از داخل مفصل به زیر زانو حرکت می‌کند و موجب تشکیل کیست می‌شود.
کیست بیکر ثانویه
بروز ورم در قسمت زیر زانو به شکل کیست بیکر ثانویه بسیار شایع‌تر است. این نوع کیست بیکر بیشتر زانوهای فرسوده و کسانی که بیماری‌های مفصلی مانند آرتریت دارند را درگیر می‌کند. به همین دلیل اکثر مبتلایان کیست بیکر ثانویه بزرگسالان و افراد کهن‌سال هستند.
کیست بیکر ثانویه با ایجاد اختلال در عملکرد طبیعی زانو و تولید بیش از حد مایع زلاله ایجاد می‌شود. در چنین حالتی کیست به سمت پشت زانو حرکت می‌کند و موجب ورم می‌شود.
علائم ورم زیر زانو
این که ورم ایجاد شده در زیر زانو چه علائمی داشته باشد تا حد زیادی به بزرگی کیست پشت زانو دارد. هر چه کیست تشکیل شده بزرگ‌تر باشد، علائم نیز شدیدتر خواهند بود. همچنین گاهی اوقات کیست آن‌قدر کوچک است که فرد تا زمانی که موجب آسیب جدی نشود، متوجه علائم آن نخواهد شد. به‌طورکلی برای تشخیص این بیماری باید به علائم زیر در زانو خود توجه کنید:
- عدم توانایی در حرکت آزادانه زانو
- ایجاد حس درد در زمان خم‌کردن یا صاف‌کردن زانو به طور کامل
- برجستگی قابل‌لمس و غیرطبیعی در پشت زانو
سه مورد بالا از شایع‌ترین علائم این بیماری هستند. اما در موارد خاص ممکن است بیماری ورم زیر زانو علائمی مانند قرمزی ساق پا را از خود نشان دهد. همچنین در صورتی که کیست پاره شده باشد، احساس درد شدیدی در عضلات پشت ساق خواهید داشت.
تشخیص کیست بیکر
تشخیص کیست بیکر و همچنین درمان آن تنها توسط پزشک متخصص قابل‌انجام است و خود فرد به‌هیچ‌عنوان نباید برای درمان خودسرانه اقدام کند. چرا که علائم این بیماری با بعضی بیماری‌ها مانند آرتریت یکسان است و درمان خودسرانه ممکن است تنها منجر به بدتر شدن وضعیت شود.
پزشک بسته به وضعیت می‌تواند راه‌های مختلفی را برای تشخیص کیست بیکر انتخاب کند. رایج‌ترین راه معاینه به‌صورت جسمی و فیزیکی است. پس از آن پزشک می‌تواند برای اطمینان از تشخیص راه‌های دیگری مانند استفاده از آزمایش‌های سونوگرافی، اشعه ایکس و ام آر. آی را امتحان کند.
درمان ورم زیر زانو
برای درمان ورم ایجاد شده زیر زانو راه‌های مختلفی وجود دارد که پزشک بسته به وضعیت بیمار و شدت بیماری باید راه مناسب را انتخاب کند. ساده‌ترین و رایج‌ترین راه برای درمان استفاده از داروهای غیراستروئیدی است که غیر مخدر هستند. داروهای غیراستروئیدی در دوزهای پایین نقش مسکن را ایفا می‌کنند که با کاهش درد و تب می‌توانند روند طبیعی درمان را برای بیمار راحت‌تر کنند.
اما اگر بیماری نیاز به درمان جدی‌تری داشته باشد، پزشک دوزهای بالاتر داروهای غیراستروئیدی را تجویز می‌کند. دوزهای بالاتر این داروها علاوه بر تسکین درد و کاهش تب خواص ضدالتهابی نیز دارند و می‌توانند در درمان کیست بیکر مؤثر باشند. به‌غیراز روش استفاده از داروهای غیراستروئیدی دیگر روش‌های درمان عبارت‌اند از:
آرتروسکوپی
آرتروسکوپی از درمان‌های تهاجمی است که تنها زمانی برای درمان ورم زیر زانو توسط پزشک استفاده می‌شود که بیماری به‌شدت پیشرفت کرده باشد. همچنین کسانی که در اثر آسیب‌های فیزیکی شدید دچار ورم شده‌اند نیز باید با این روش درمان شوند.
در روش درمانی آرتروسکوپی پزشک جراح آرتروسکوپ را وارد مفصل کرده و با استفاده از آن مایع اضافی تولید شده را خارج می‌کند. آرتروسکوپ یک لوله انعطاف‌پذیر بسیار باریک است که به آن دوربین، منبع نور و یک جسم تیز برای برش کیست متصل شده است.
فیزیوتراپی
در فیزیوتراپی پزشک متخصص بسته به وضعیت بیمار تمرینات ورزشی مناسب را برای انجام روزانه مشخص می‌کند. تمرینات مشخص شده توسط پزشک فیزیوتراپ معمولاً حرکات کششی هستند. این حرکات موجب بهبود دامنه حرکت زانو، کاهش درد و همچنین جلوگیری از پیشرفت کیست بیکر می‌شوند.
اقدامات خودمراقبتی برای درمان ورم زیر زانو در خانه
درمان کیست بیکر حتماً باید توسط پزشک متخصص انجام شود. اما در کنار دستورات پزشک شما می‌توانید راهکارهایی را برای کاهش درد و همچنین تسریع روند بهبودی در خانه دنبال کنید. برخی از این روش‌ها عبارت‌اند از:
استراحت
بهترین کمک برای تسریع روند بهبودی برای شخصی که مبتلا به کیست بیکر شده است، استراحت است. شخص مبتلا به ورم نباید به زانو خود فشار بیاورد. چرا که فشار بیشتر موجب پیشرفت بیماری خواهد شد.
کمپرس یخ
درصورتی‌که درد زیادی دارید، می‌توانید از کمپرس یخ برای کاهش درد استفاده کنید. کمپرس باید در اطراف محل ورم‌کرده گذاشته شود. فقط دقت داشته باشید کمپرس یخ در هر بار استفاده باید نهایتاً ۱۵ الی ۲۰ دقیقه استفاده شود.
بریس فشرده‌ساز
بریس‌های فشرده‌ساز استاندارد برای زانو می‌توانند ایده خوبی برای تسریع روند درمانی باشند. بریس فشرده‌ساز به ثابت نگه‌داشتن زانو کمک می‌کند. همچنین بریس فشرده‌ساز فشار وارده به زانو را می‌کاهد.
حرف آخر ورم زیر زانو
ورم زیر زانو یا کیست بیکر یکی از بیماری‌های نسبتاً شایع مفصل زانو است. علت بروز این بیماری دلایل مختلفی از جمله بیماری‌های زمینه‌ای و یا ضربه‌های فیزیکی شدید هستند. درصورتی‌که فرد دچار کیست بیکر شود، می‌تواند علائمی مانند عدم توانایی در حرکت آزادانه زانو، درد و برآمدگی پشت زانو را احساس کند. در صورتی که این علائم را در خود مشاهده کردید، حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید و سعی در درمان خودسرانه نداشته باشید.
