یکی از آسیب‌های بسیار مهمی که در اثر پاره شدن رباط‌های طرفی و متقاطع به وجود می‌آید، دررفتگی زانو است. در واقع این مشکل به دلیل از بین رفتن اتصال زانو، به دلیل پاره شدن رباط‌های نگهدارنده مفصل زانو به وجود می‌آید که با درد بسیار زیادی نیز همراه خواهد بود. با توجه به اینکه در هنگام در رفتن زانو به عروق و اعصاب اطراف آن آسیب وارد می‌شود، فرایند خون‌رسانی به زانو مختل شده و ساق پا و اطراف آن سیاه خواهد شد. حتی در مواردی باعث فلج موقت و بی‌حسی نیز می‌شود که وضعیتی ناهنجاری برای بیمار به وجود میآورد. بنابراین در چنین مواردی باید بدون اتلاف وقت برای تشخیص دررفتگی زانو و درمان این عارضه به پزشک متخصص مراجعه نمود.
آنچه در این مقاله می خوانید
دررفتگی زانو چیست؟
دررفتگی زانو به موقعیتی گفته می‌شود که زانو از شکل طبیعی خود خارج شده و به سمت داخل یا خارج محل مفصل زانو منحرف می‌شود. این وضعیت می‌تواند به دلایل مختلفی مثل برخورد اشیا سنگین یا ضعف بافت‌های نگهدارنده زانو اتفاق بیفتد. بنابراین عوارضی مثل درد، تورم و عدم توانایی در حرکت را به همراه دارد.
باید بدانید زانو یک مفصل بسیار پیچیده به حساب می‌آید که وظیفه آن متصل کردن قسمت بالایی و قسمت پایینی ساق پا است. همچنین از سه استخوان ران، کشکک و استخوان درشت نی تشکیل شده و به کمک رباط‌ها، تاندون‌ها و غضروف‌هایی که در اطراف آن قرار گرفته حرکت می‌کند.
بنابراین دررفتگی زانو زمانی اتفاق می‌افتد که استخوان‌های تشکیل‌دهنده مفصل زانو به دلایلی مثل آسیب به عروق خونی، ضعیف بودن ماهیچه‌ها، تصادف و غیره از موقعیت طبیعی خود خارج می‌شوند. هرچند این عارضه به ندرت اتفاق می‌افتد اما در هنگام وقوع، بسیار خطرناک است و در صورت عدم رسیدگی و درمان مناسب، عوارض جدی را به همراه خواهد داشت. پس باید در صورت مشاهده علائم دررفتگی زانو، فوراً به پزشک مراجعه نموده تا از عوارضی مثل نکروز به دلیل محدودیت جریان خون، آسیب شدید به زانو و قطع عضو بالای زانو جلوگیری شود.
علت دررفتگی زانو
دررفتگی زانو یک آسیب جدی است که می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. معمولاً این عارضه به دلیل وارد شدن ضربه شدید به زانو اتفاق می‌افتد که عوارض جدی را نیز به همراه خواهد داشت. اما عوامل دیگری نیز باعث ایجاد چنین مشکلی می‌شوند که در ادامه اصلی‌ترین آنها را بیان می‌کنیم.
دررفتگی‌های مادرزادی
برای تشخیص دررفتگی زانو باید بدانید یکی از دلایل بسیار جدی بروز دررفتگی زانو که بدون ضربه یا عامل خارجی اتفاق می‌افتد، دررفتگی زانوی مادرزادی است. دلایلی همچون تشکیل نشدن استخوان‌های مفاصل یا اختلال در بافت‌های نرم نگهدارنده مفصل از عوامل بروز مشکل دررفتگی زانوی مادرزادی محسوب می‌شوند. علاوه بر آن برخی از اختلالات مادرزادی مثل فلج مغزی یا زایمان بریچ نیز زمینه‌ساز بروز چنین مشکلی خواهند بود.
دررفتگی زانو در ورزش
یکی از دلایل بسیار متداول دررفتگی زانو، آسیب‌هایی است که در زمان انجام ورزش‌های حرفه‌ای به پای بازیکنان وارد می‌شود. به خصوص این عارضه در ورزش فوتبال به وفور دیده می‌شود. از مهم‌ترین دلایل این اتفاق را نیز می‌توان به برخورد شدید بازیکنان با یکدیگر، کش آمدن پا در هنگام انجام حرکات ورزشی، برخورد شدید و ضربه به زانو، زمین خوردن و غیره اشاره نمود. علاوه بر آن سقوط از ارتفاع که مخصوص ورزش‌هایی مثل کوهنوردی، دو و اسکی است هم از دلایل بروز چنین مشکلی به شمار می‌آیند.
تصادفات رانندگی
تصادفات رانندگی از حادترین علت‌های دررفتگی زانو به حساب می‌آیند. لازم به ذکر است که تصادف با وسایل نقلیه مثل خودرو یا دوچرخه ضربات شدیدی را به زانو وارد میآورد که باعث خارج شدن کشکک زانو و در رفتن استخوان آن می‌شود.
ناپایداری کشکک زنان
برخی از افراد به عارضه ناپایداری کشکک زانو مبتلا هستند. این عارضه به مفهوم ناپایداری تاندون‌ها و رباط‌هایی است که وظیفه نگهداری کاسه زانو در جای را خود بر عهده دارند. همین مسئله باعث می‌شود با کوچکترین ضربه یا حرکت ناگهانی، زانو از موقعیت خود خارج شود. لازم به ذکر است که ناپایداری کشکک زانو می‌تواند به دلایلی همچون ابتلاء به مشکلات ژنتیکی، ابتلاء به یک بیماری آناتومیک قبلی، اختلال در ساختار طبیعی بدن و آسیبی در گذشته به وجود آمده باشد. در واقع دانستن این مطالب برای تشخیص دررفتگی زانو از اهمیت بالایی برخوردار است.
انقباض شدید در ماهیچه‌های اطراف زانو
در صورت انقباض شدید ماهیچه‌های چهار سر، خمیدگی ناگهانی و پیچ خوردگی استخوان درشت نی، کشکک زانو از جای خود جابه‌جا شده و فرد دچار عارضه دررفتگی زانو می‌شود.
ابتلا به بیماری‌های مختلف
علاوه بر موارد گفته شده، ابتلا به برخی از بیماری‌ها، ریسک آسیب دیدگی زانو را افزایش می‌دهد. این بیماری‌ها می‌تواند شامل آرتریت ملتهب، تومورهای استخوانی، عفونت مفصل زانو، شکستگی استخوان بر اثر فشار باشد.
علائم دررفتگی زانو
دررفتگی زانو عارضه‌ای خطرناک است که می‌تواند سلامت بیمار را تهدید کند. در واقع هنگام دررفتگی زانو، به رباط پا، عروق خونی و اعصاب بدن نیز آسیب وارد می‌شود. همین مسئله می‌تواند سلامت و یکپارچگی مفصل زانو را به خطر بیندازد. به طور مثال اگر انسداد عروق خونی به وجود آمده در زمان دررفتگی زانو، کمتر از ۸ ساعت درمان نشود، احتمال قطع عضو تا ۸۶ درصد افزایش پیدا می‌کند.
همچنین باید بدانید عوارضی ناشی از دررفتگی زانو، بلافاصله پس از وقوع حادثه اتفاق می‌افتند و به مرور زمان شدیدتر می‌شوند. پس تغییر شکل ظاهری زانو و درد شدید آن پس از هرگونه حرکت مفصل، از شایع‌ترین علائمی هستند که هنگام دررفتگی زانو شاهد آن خواهیم بود. دیگر نشانه‌های دررفتگی در زانو که پس از آسیب به آن بروز می‌کنند به شرح زیر هستند:
- شنیدن صدایی شبیه به ترکیدن یا شکستن در زمان آسیب به زانو
- عدم توانایی در حرکت دادن پا و زانو
- ناتوانی در ادامه فعالیت‌ها روزمره
- تورم شدید و ظاهر شدن کبودی بر روی زانو
- بی ثباتی مفصل زانو یا لغزیدن و شل شدن کشکک زانو
- محدودیت دامنه حرکت
- تغییر شکل قابل مشاهده در مفصل زانو
- احساس خارج شدن بخش‌هایی از زانو از جای خود
اقدامات اولیه پس از دررفتگی زانو
پس از مشاهده علائم دررفتگی در زانو و تشخیص دررفتگی زانو، باید به سرعت به پزشک متخصص مراجعه نمایید. اما پیش از آن می‌توانید از کمپرس یخ استفاده کنید. همچنین باید زانو را کاملاً بی‌حرکت نگه داشته تا از آسیب رسیدن به بافت اطراف آن و خطرات جدی‌تر جلوگیری شود.
مراحل تشخیص دررفتگی زانو
پس از مشاهده علائم دررفتگی زانو و احتمال ابتلا به این عارضه، باید به متخصص ارتوپد برای درمان و تثبیت اندام آسیب دیده مراجعه نمایید. در این حالت پزشک با جابه‌جایی مفصل آسیب دیده، فشار روی بافت اطراف زانو، رگ‌های خونی و اعصاب ناحیه آسیب دیده را کم می‌کند. پس از آن زانو آسیب دیده را معاینه کرده و آزمایش‌هایی را برای بررسی میزان آسیب وارد شده به زانو، رگ‌های خونی و عصب پا در نظر می‌گیرد. برخی از اقدامات پزشکی انجام شده برای درمان دررفتگی در زانو شامل موارد زیر می‌شوند:
تست بررسی آسیب به رگ‌های خونی برای تشخیص دررفتگی زانو
پزشک با چک کردن نبض، پدال پشتی و استخوان ساق در ناحیه آسیب دیده، به بررسی میزان آسیب به رگ‌های خونی در پا می‌پردازد. علاوه بر آن با تعیین فشار خون در قسمت مچ پا و مقایسه آن با فشار خون اندازه‌گیر شده در بازو، تست شاخص مچ پا – بازویی یا تست ABI را انجام می‌دهد. در واقع این تست به جهت اندازه‌گیر ضعف یا قوت جریان خون در اندام تحتانی انجام می‌شود. از دیگر اقدامات صورت گرفته در این زمینه، بررسی رنگ و دمای پوست در ناحیه آسیب دیده خواهد بود.
بررسی اعصاب پای آسیب دیده برای تشخیص دررفتگی زانو
بررسی حس پای آسیب دیده و مقایسه آن با پای سالم، به جهت هدایت عصبی در ناحیه آسیب دیده انجام می‌شود. این‌کار را پزشک با تست‌هایی همچون الکترومیوگرافی یا سرعت هدایت عصبی برای تشخیص دررفتگی زانو انجام می‌دهد.
انجام تست‌های تصویر برداری برای تشخیص دررفتگی زانو
تست‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس، MRI، تکنیک آرتریوگرام، سونوگرافی داپلر ابزارهای درمانی هستند که به کمک آن پزشک می‌تواند میزان آسیب به استخوان‌ها، رباط‌ها مثل رباط صلیبی، قدامی، رباط متقاطع، رباط خلفی، رباط‌های جانبی، غضروف و مینیسک را تشخیص دهد.
اقدامات درمانی لازم پس از تشخیص دررفتگی زانو
پزشک متخصص پس از انجام بررسی‌های لازم، یکی از روش‌های غیر جراحی یا جراحی را برای درمان، ممانعت از شدت یافتن عارضه، جلوگیری از آسیب به سایر بافت‌های اطراف زانو متناسب با شرایط بیمار در نظر می‌گیرد. البته برای انجام هر کدام از این اقدامات، باید ملاحظات خاصی را در نظر بگیرید که در ادامه به توضیح آنها خواهیم پرداخت.
جراحی زانو پس از تشخیص دررفتگی زانو
در واقع جراحی زانو یکی از اقدامات فوری بین گزینه‌های درمانی دررفتگی زانو محسوب می‌شود که در زمان آسیب‌های جدی به زانو، گیر کردن استخوان زانو در بافت‌های اطراف آن، آسیب شدید به رباط، تاندون‌ها و غضروف پا انتخاب می‌شود. معمولا در عمل جراحی زانو، پزشک اقدام به ترمیم بافت غضروف، پارگی مینیسک و رباط پا می‌کند. به این ترتیب می‌تواند وضعیت زانو را ثابت نگه داشته و از آسیب بیشتر به رگ‌های خونی و اعصاب اطراف زانو جلوگیری کند. در واقع باید بافت‌های نگهدارنده زانو مثل رباط‌ها و غضروف ترمیم شوند تا بتوان زانو را به صورت ثابت در جای خود نگه داشت.
گچ گرفتن زانو
معمولاً برای جلوگیری از خم شدن و حرکت زانو آسیب دیده آن را گچ گرفته تا از آسیب بیشتر به بافت‌های اطراف زانو جلوگیری شود و شرایط برای ترمیم مجدد آن فراهم گردد.
جا انداختن زانو بدون جراحی
در برخی مواقع که آسیب به زانو در هنگام دررفتگی آن جدی نباشد، پزشک متخصص پس از تشخیص دررفتگی زانو، مفصل را جا زده و با آتل می‌بندد تا از حرکت زانو جلوگیری کند. در این زمان تجویز داروهای مسکن برای تسکین درد از اهمیت بالایی برخوردار است.
انجام فیزیوتراپی
یکی از مراحل مهم درمان دررفتگی زانو پس از جا انداختن آن یا جراحی، گذراندن دوره فیزیوتراپی و توانبخشی است. برای این منظور باید گزینه‌های زیر را جهت بازگرداندن توان حرکتی بیمار انجام داد:
- حرکت دادن زانو به سمت بالا یا پایین
- تقویت مجدد عضلات
- تثبیت انجام حرکات
- تثبیت مفصل
- انجام حرکات اصلاحی
- یخ گذاشتن روی زانو به صورت دوره‌ای برای کاهش تورم و درد
سخن پایانی؛ مراجعه به پزشک
با توجه به اینکه مفصل زانو موقعیت بسیار حساسی دارد و آسیب به آن مانع از حرکت زانو و کاهش فعالیت‌های روزانه می‌شود، باید هنگام بروز حادثه فوراً به پزشک متخصص مراجعه نمود. به این ترتیب می‌توان در نهایت دقت اقدامات اولیه را به سرعت انجام داد.
پس انتخاب متخصص ارتوپد که تخصص و تبحر بالایی در زمینه تشخیص بیماری‌های مربوط به زانو و عوارض ایجاد شده بر روی آن دارد، مانند دکتر فرشاد ابوالقاسم زاده بهترین گزینه برای کاهش عوارض ناشی از دررفتگی زانو و درمان آن محسوب می‌گردد.
کلمه کلیدی: تشخیص دررفتگی زانو
