با توجه به رشد روزافزون جراحی‌های تعویض مفصل زانو و پیشرفت‌های صورت‌گرفته در طراحی و تولید ایمپلنت‌ها، انتخاب مناسب‌ترین پروتز و البته بهترین جراح زانو تهران می‌تواند تفاوت چشمگیری در نتایج درمانی ایجاد کند. در این مقاله، به بررسی ابتدا به سوال ایمپلنت زانو چیست پاسخ خواهیم داد و در ادامه با انواع مختلف ایمپلنت‌های زانو، ویژگی‌های آن‌ها و عواملی که باید در انتخاب آن‌ها مدنظر قرار گیرند خواهیم پرداخت تا شما بتوانید تصمیمی آگاهانه در خصوص جراحی تعویض زانو بگیرید.

ایمپلنت زانو چیست؟

ایمپلنت زانو که به عنوان پروتز مصنوعی نیز شناخته می‌شود، یک ابزار پزشکی است که برای جایگزینی مفصل زانوهای آسیب‌دیده و بهبود عملکرد آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ایمپلنت‌ها در عمل جراحی تعویض زانو که به نام آرتروپلاستی زانو نیز شناخته می‌شود، به کار می‌روند تا درد بیمار را کاهش دهند و دامنه حرکتی زانو را افزایش دهند. ایمپلنت زانو به طور معمول شامل قطعات فلزی و پلاستیکی است که به طور دقیق طراحی شده‌اند تا جایگزین بخش‌های آسیب‌دیده زانو شوند.

این قطعات معمولاً از مواد مقاوم و با کیفیتی مانند تیتانیوم، کروم کبالت و پلی‌اتیلن ساخته می‌شوند تا عملکرد طبیعی مفصل زانو را شبیه‌سازی کنند. پروتز زانو می‌تواند به ویژه برای افرادی که به بیماری‌هایی نظیر آرتروز پیشرفته، آسیب‌های شدید زانو یا ضعف غضروف مبتلا هستند، مفید واقع شود. دلایل مختلفی ممکن است فرد را به استفاده از ایمپلنت زانو از جمله افزایش سن، آسیب‌های جسمانی شدید، تروماهای مفصلی و مشکلات دژنراتیو، ترغیب کند.

انتخاب نوع ایمپلنت مناسب بستگی به عوامل مختلفی مانند نیازهای خاص بیمار، آناتومی زانو، سن، وزن، سطح فعالیت و وضعیت عمومی سلامت فرد دارد. علاوه بر این، تجربه و تخصص جراح نیز در تعیین نوع ایمپلنت تأثیرگذار است. پس از جراحی، بیمار معمولاً نیاز به دوره توانبخشی و فیزیوتراپی دارد تا بتواند به فعالیت‌های روزانه خود بازگردد و از عملکرد بهینه ایمپلنت بهره‌برداری کند. حال که پاسخ سوال ایمپلنت زانو چیست را پاسخ دادیم، در ادامه بخش‌های آن را بررسی خواهیم کرد.

بخش‌های مختلف ایمپلنت زانو چیست

بخش‌های مختلف ایمپلنت زانو به طور کلی شامل سه قسمت اصلی هستند که هر یک نقش خاصی در عملکرد و راحتی زانو ایفا می‌کنند.

1. قسمت فمورال:

این قسمت از ایمپلنت زانو به انتهای استخوان ران (فمور) متصل می‌شود و معمولاً از فلزهایی مانند تیتانیوم یا آلیاژ کروم کبالت ساخته شده است. این قطعه دارای طراحی منحنی است تا با استخوان ران به خوبی تطابق پیدا کند. این قطعه مسئول انتقال بار به سایر قسمت‌های ایمپلنت و همچنین فراهم کردن حرکتی روان و بدون درد است.

1. قسمت تیبیال :

این قسمت جایگزین سطح بالایی استخوان درشت‌نی (تیبیا) می‌شود و معمولاً از دو بخش فلزی و پلاستیکی تشکیل شده است. بخش فلزی به صورت یک پلتفرم تخت است و بخش پلاستیکی معمولاً از پلی‌اتیلن ساخته شده که به عنوان بالشتک عمل می‌کند. برخی از مدل‌ها ممکن است تنها از پلی‌اتیلن استفاده کنند و بدون بخش فلزی به استخوان متصل شوند.

1. قسمت پاتلا:

این بخش به صورت گنبدی شکل و از جنس پلی‌اتیلن است و به کاسه زانو (کشکک) متصل می‌شود. در برخی موارد، تعویض کشکک ضروری نیست و تنها ایمپلنت‌های فمورال و تیبیال مورد استفاده قرار می‌گیرند.  این قطعه به بهبود حرکت و کاهش اصطکاک در ناحیه زانو کمک می‌کند.

اسپیسر پلاستیکی :

این قطعه از جنس پلی‌اتیلن است و بین قسمت فمورال و تیبیال قرار می‌گیرد. هدف آن ایجاد سطحی صاف و لیز برای حرکت نرم‌تر و کاهش اصطکاک بین اجزای ایمپلنت است. اسپیسر به کاهش سایش و افزایش دوام ایمپلنت کمک می‌کند و به حرکت صحیح و راحت زانو کمک می‌نماید.

حال که به طور دقیق پاسخ سوال ایمپلنت زانو چیست و از چه بخش‌هایی تشکیل شده است را یافتید، در ادامه انواع آن را توضیح خواهیم داد.

معرفی بهترین مدل‌های ایمپلنت زانو

با توجه به پیچیدگی عملکرد زانو و نیاز به تقلید دقیق از حرکت طبیعی آن، مدل‌های مختلف ایمپلنت زانو طراحی شده‌اند.

1. مدل‌های تثبیت‌کننده خلفی

ایمپلنت‌های تثبیت‌کننده خلفی طراحی شده‌اند تا عملکرد رباط صلیبی خلفی (PCL) را تقلید کنند. در این مدل‌ها، رباط صلیبی خلفی برداشته می‌شود و بخش‌های ایمپلنت جایگزین آن می‌شوند. مدل‌های تثبیت‌کننده خلفی برای بیمارانی که نیاز به ثبات بیشتری دارند و نمی‌خواهند رباط‌های طبیعی خود را حفظ کنند، مناسب هستند.

2. مدل‌های نگهدارنده رباط صلیبی خلفی

در این مدل‌ها، رباط صلیبی خلفی حفظ می‌شود و رباط صلیبی قدامی (ACL) برداشته می‌شود. این طراحی به حفظ عملکرد طبیعی زانو کمک کرده و در بیمارانی که PCL آسیب دیده ندارند، می‌تواند گزینه مناسبی باشد.

3. مدل‌های نگهدارنده هر دو رباط صلیبی

مدل‌های نگهدارنده هر دو رباط صلیبی (قدامی و خلفی) طراحی شده‌اند تا عملکرد زانوی طبیعی را شبیه‌سازی کنند. در این مدل‌ها، هر دو رباط صلیبی حفظ می‌شوند و ایمپلنت‌ها به گونه‌ای طراحی شده‌اند که شبیه‌سازی دقیقی از حرکت طبیعی زانو را فراهم کنند. این ایمپلنت‌ها به تازگی وارد بازار شده‌اند و برای بیمارانی که می‌خواهند نزدیک‌ترین عملکرد به زانوی طبیعی خود را حفظ کنند، مناسب هستند.

4. ایمپلنت‌های تک‌جزئی (یک کمپارتمان)

برای بیمارانی که تنها یک بخش از زانو آسیب دیده است، ایمپلنت‌های تک‌جزئی یا یک کمپارتمانی گزینه‌ای مناسب است. این ایمپلنت‌ها فقط بخش آسیب‌دیده زانو را تعویض می‌کنند و معمولاً برای بیمارانی که آسیب به یک طرف مفصل محدود است، استفاده می‌شود. این نوع تعویض زانو به حفظ بخش‌های سالم زانو کمک کرده و بهبود عملکرد و کاهش زمان بهبودی را به همراه دارد.

بررسی ایمپلنت‌های ثابت و متحرک

پس از درک صحیح سوال ایمپلنت زانو چیست، بهتر است انواع آن را براساس ثابت و متحرک بودن بررسی کنیم.

• ایمپلنت‌های ثابت:  این نوع پروتزها برای بیماران با فعالیت‌های کم‌تری طراحی شده‌اند و دارای دامنه حرکتی کمتری هستند. ساختار این ایمپلنت‌ها از ترکیب فلز و پلاستیک تشکیل شده و بیشتر برای افراد سالمند و با سبک زندگی غیر فعال مناسب است.
• ایمپلنت‌های متحرک (گردان):  این ایمپلنت‌ها انعطاف‌پذیری بیشتری دارند و فشار کمتری بر استخوان‌ها وارد می‌کنند. طراحی آنها شبیه زانو طبیعی است و برای بیماران جوان‌تر و فعال‌تر مناسب هستند.

بررسی ایمپلنت‌ها بر اساس جنس و مواد

ایمپلینت‌های زانو را براساس جنس و مواد سازنده می‌توان در گروه‌های زیر قرار داد:

• فلز بر روی پلاستیک: این نوع ایمپلنت‌ها از فلز و پلاستیک ساخته شده و دوام و سازگاری خوبی با بدن دارند. در این نوع ایمپلنت، بخش فلزی از کبالت، کروم، تیتانیوم یا نیکل و بخش دیگر از پلی‌اتیلن است.
• سرامیک بر روی پلاستیک: این ایمپلنت‌ها برای افرادی که به نیکل حساسیت دارند، مناسب است. سرامیک به عنوان پوشش فلز، حساسیت را کاهش داده و دوام بالاتری ارائه می‌دهد.
• سرامیک بر روی سرامیک: این نوع ایمپلنت‌ها طرفداران زیادی دارند زیرا واکنش کمی با خون ایجاد می‌کنند و دچار فرسایش نمی‌شوند، اما ممکن است در برخی شرایط با اصابت ضربه بشکنند.

باید بدانید که انتخاب بهترین ایمپلنت زانو بستگی به شرایط فردی، سطح فعالیت و توصیه‌های بهترین جراح زانو تهران دارد. هر نوع ایمپلنت مزایا و معایب خاص خود را دارد و پزشک می‌تواند با بررسی وضعیت زانو و نیازهای بیمار، مناسب‌ترین گزینه را انتخاب کند. از آنجایی که انواع مختلفی از ایمپلنت‌ها وجود دارد، مشاوره با پزشک متخصص نظیر دکتر ابولقاسم زاده و بررسی جزئیات هر مدل قبل از تصمیم‌گیری نهایی ضروری است.

دلایل عدم کار ایمپلنت زانو چیست

حال که پاسخ دقیق سوال ایمپلنت زانو چیست را دریافتید باید در مورد دلایل عدم کارکرد ایمپلنت زانو نیز اطلاعاتی داشته باشید.

1. سایش و شل شدن

ایمپلنت‌های زانو به طور معمول با استفاده از چسباندن آن‌ها به استخوان (فیکساسیون با سیمان) یا با روش‌های بیولوژیک تثبیت می‌شوند. با این حال، شل شدن پروتز ممکن است به دلایل زیر رخ دهد:

• سایش و آسیب:  سطوح مفصل ایمپلنت‌ها ممکن است در اثر اصطکاک به مرور زمان دچار سایش شوند. این فرآیند می‌تواند منجر به شکستگی استخوان یا درد و بی‌ثباتی شود.
• فعالیت‌ زیاد:  فعالیت‌های سنگین یا ضربه‌ای می‌تواند بر روی ایمپلنت فشار بیاورد و به شل شدن آن منجر شود.
• وزن بیش از حد بدن:  وزن زیاد می‌تواند فشار بیشتری بر روی ایمپلنت وارد کند و سرعت سایش و شل شدن آن را افزایش دهد.

2. عفونت

خطر عفونت پس از تعویض مفصل زانو بسیار کم است، اما وقتی رخ می‌دهد، می‌تواند مشکلات جدی ایجاد کند. ایمپلنت‌ها می‌توانند باکتری‌ها را جذب کنند و به دلیل شکل سطح ایمپلنت، دسترسی آنتی‌بیوتیک به این نواحی دشوار می‌شود. عفونت ممکن است منجر به درد، تورم و مشکلات دیگر شود.

3. بی‌ثباتی ایمپلنت

بی‌ثباتی زمانی رخ می‌دهد که بافت‌های نرم اطراف زانو، از جمله رباط‌ها، نتوانند ثبات لازم را برای زانو فراهم کنند. این می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

4. شکستگی ساق پا

شکستگی‌های اطراف ایمپلنت زانو می‌توانند بر روی فیکساسیون و پایداری آن تأثیر بگذارند. نوع و وسعت شکستگی تعیین می‌کند که بیمار چه زمان نیاز به جراحی مجدد برای اصلاح ایمپلنت دارد.

مفیدترین عمر ایمپلنت زانو

تا اینجای مقاله ما سعی کردیم به طور مفصل به سوال شما مبنی بر ایمپلنت زانو چیست پاسخ دهیم. حال میزان ماندگاری آن را بررسی خواهیم کرد. عمر مفید ایمپلنت زانو معمولاً بین 15 تا 20 سال است. این مدت زمان به نوع و جنس ایمپلنت، کیفیت عمل جراحی و سبک زندگی بیمار بستگی دارد. در شرایط ایده‌آل، ایمپلنت زانو می‌تواند به خوبی عمل کرده و به مدت طولانی کارایی خود را حفظ کند. با این حال، در برخی موارد ممکن است ایمپلنت زودتر دچار مشکلاتی مانند سایش، شل شدن یا عفونت شود که می‌تواند نیاز به تعویض یا جراحی مجدد را ایجاد کند.

برای اطمینان از عملکرد صحیح ایمپلنت و جلوگیری از مشکلات احتمالی، معاینه منظم بسیار مهم است. پزشکان معمولاً توصیه می‌کنند که بیماران بعد از عمل تعویض زانو به صورت دوره‌ای برای معاینه مجدد مراجعه کنند. این معاینات معمولاً شامل بررسی وضعیت ایمپلنت، ارزیابی وجود درد یا مشکلات حرکتی و انجام تصویربرداری‌های لازم است.

بیماران جوان‌تر یا کسانی که ایمپلنت‌های خاص و با پایه‌های قوی‌تر دریافت کرده‌اند، ممکن است نیاز به معاینات بیشتری داشته باشند. همچنین، در صورت بروز درد یا ناتوانی در تحرک، مراجعه به پزشک و انجام معاینه فوری ضروری است.

دکتر فرشاد ابوالقاسم زاده، جراح تومور و متخصص ارتوپدی، با تحصیلات تخصصی از دانشگاه علوم پزشکی ایران و تجربه‌های گسترده در این حوزه، خدمات جراحی پیشرفته را ارائه می‌دهد. برای کسب اطلاعات بیشتر درباره خدمات و مشاوره‌های تخصصی ایشان، به وب‌سایت رسمی دکتر فرشاد ابوالقاسم زاده مراجعه کنید.