پس از عمل جراحی تعویض مفصل زانو، هدف بسیاری از بیماران، بازگشت به فعالیت‌های روزمره و ایستادن روی پاها است. برای رسیدن به این هدف هم باید پس از عمل، مراقبت‌هایی خاص و تمریناتی مناسب در نظر گرفته شود. به طورمثال ورزش منظم، تحت نظر پزشک، می‌تواند به تقویت عضلات اطراف زانو و افزایش دامنه حرکتی بیمار منتهی گردد؛ اما در صورتی‌که فشار بیش از حد به زانوی تازه جراحی شده که منجر به تورم و درد می‌شود، اعمال نگردد. در این مقاله با ما همراه باشید تا به بررسی مراقبت‌های لازم در دوره نقاهت تعویض مفصل زانو پرداخته و در خصوص مدت زمان مورد نیاز برای بهبودی کامل، نکات مهمی را خدمتتان بیان نماییم.
آنچه در این مقاله می خوانید
فواید جراحی مفصل زانو
جراحی تعویض کامل مفصل زانو زمانی توسط پزشک توصیه می‌شود که درمان‌های غیرجراحی مانند مصرف داروهای ضد التهابی، فیزیوتراپی و کاهش وزن نتوانند درد و مشکلات زانو را بهبود بخشند. در واقع این روش معمولاً به عنوان آخرین گزینه، برای زمانی که بیمار همچنان با درد شدید و محدودیت‌های حرکتی مواجه است، در نظر گرفته می‌شود. هدف اصلی از این جراحی هم، بهبود کیفیت زندگی بیمار و بازگرداندن توانایی‌های حرکتی او به شمار می‌رود.
دوره نقاهت تعویض مفصل چقدر است؟
تعویض مفصل زانو از جمله جراحی‌های رایج ولی پر مخاطره برای رفع مشکلات بیمارانی است که مبتلا به آرتروز و دیگر مشکلات زانو هستند. اما سوال مهمی که اکثر بیماران برای انجام این عمل جراحی دارند، مدت زمانی است که باید منتظر بمانند تا بتوانند به طور مستقل راه بروند. به‌طورکلی، بیشتر بیماران یک تا دو روز پس از عمل جراحی ترخیص می‌شوند، مگر این‌که مشکلات پزشکی خاصی برای آنها پیش آید. اما بهبودی کامل آنها ممکن است بین شش ماه تا یک سال به طول انجامد.
البته محدوده زمانی که برای بهبودی بیماران در نظر گرفته شده به عوامل مختلفی همچون نوع جراحی، وضعیت جسمانی بیمار، سن و توانایی او در پیروی از توصیههای پزشک پس از عمل بستگی دارد. باوجوداین، توصیههای مختلفی برای سرعت بخشیدن به این فرایند وجود دارد که با رعایت آنها بیمار می‌تواند زودتر احساس خوب دوباره راه‌رفتن را تجربه کند. به‌طورمثال در روزهای ابتدایی پس از جراحی، بیمار باید با استفاده از ابزارهای کمکی مانند عصا و واکر شروع به راه رفتن کند تا زانوی عمل شده در دوره نقاهت تعویض مفصل دچار مشکل نشود.
همچنین انجام فیزیوتراپی منظم در این دوره بسیار حیاتی بوده و به بیمار کمک می‌کند تا دامنه حرکتی خود را بازیابد. علاوه بر آن استراحت کافی و انجام تمرینات ملایم، برای خم کردن و صاف کردن زانو، نیز در طول این مدت اهمیت ویژه‌ای دارد. در نهایت با گذشت زمان و تلاش مستمر است که بیمار قادر خواهند بود بدون نیاز به وسایل کمکی راه برود و به فعالیت‌های روزمره خود بازگردد.
بازه زمانی بهبود پس از جراحی مفصل زانو
اگرچه سرعت بهبود افراد به عوامل متعددی بستگی دارد، اما بازه‌های زمانی رایجی برای راه رفتن پس از جراحی تعویض مفصل زانو تعریف شده و شامل مراحل مشخصی است که در ادامه آنها را بررسی خواهیم کرد.
سه هفته پس از جراحی
در هفته‌های ابتدایی پس از جراحی، پزشک متخصص بیمار را تشویق می‌کند که به طور منظم با استفاده از عصا، واکر یا سایر وسایل کمکی دیگر راه برود. در واقع این‌کار به کاهش فشار بر روی زانو و تسریع روند بهبودی کمک می‌کند. همچنین قرار دادن پا در سطح بالاتر از قلب می‌تواند به کاهش تورم و درد آن منتهی شود. البته در این مرحله، تمرینات خانگی برای تقویت و بهبود انعطاف‌پذیری عضلات تجویز می‌شوند که هدف اصلی آنها کمک به روند خم و راست کردن زانو است. تسلط به این تمرین‌ها باعث افزایش انعطاف‌پذیری بیمار شده و به او کمک می‌کند تا به راحتی بر روی صندلی یا مبل نشسته و بلند شود.
چهار تا شش هفته پس از جراحی در دوره نقاهت تعویض مفصل
در این بازه زمانی، معمولاً بیماران قادر خواهند بود که بدون استفاده از وسایل کمکی، به مدت 10 دقیقه یا بیشتر راه بروند. در این حالت فیزیوتراپیست‌ها بیماران را تشویق می‌کنند که در دوره نقاهت تعویض مفصل مسافت‌های طولانی‌تری را بدون عصا یا واکر طی کنند تا روند بهبودی آنها سریع‌تر پیش رود.
هشت تا دوازده هفته پس از جراحی
برنامه‌های فیزیوتراپی پس از تعویض زانو معمولاً بین 8 تا 12 هفته ادامه دارد. در این زمان، بیمار باید بتواند به راحتی پیاده‌روی کند و شروع به انجام فعالیت‌های تفریحی مانند شنا و دوچرخه‌سواری نماید. در نهایت با اتمام برنامه درمانی، بیمار باید برنامه پیاده‌روی را دنبال کرده و در فواصل زمانی مشخص اقدام به افزایش مسافت و مدت زمان پیاده‌روی کند تا بتواند سلامتی خود را به‌طورکامل باز یابد.
یک سال پس از جراحی
یک سال پس از جراحی تعویض زانو، انتظار می‌رود که بیمار قدرت کامل زانو خود را باز یافته و بتواند اکثر فعالیت‌های گذشته را انجام دهد. بااین‌حال ممکن است برخی از بیماران برای درمان کامل، نیاز به زمان بیشتری داشته باشند. لازم است بدانید که روند بهبودی پس از جراحی مفصل زانو مستلزم صبر، تلاش و همکاری با تیم پزشکی است تا بهترین نتایج از آن، حاصل شود.
نقش فیزیوتراپی در دوره نقاهت تعویض مفصل
برنامه فیزیوتراپی پس از جراحی تعویض زانو نقش حیاتی در بهبود وضعیت بیمار دارد. این برنامه می‌تواند به کاهش تورم، افزایش دامنه حرکتی و تقویت عضلات بیمار کمک کند. به‌طورکلی انجام نرمش‌های فیزیوتراپی پس از عمل، ضمن تسریع روند بهبودی بیمار، امکان بازگشت سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره را برای فرد به دنبال دارد. همچنین به بیماران کمک می‌کند تا با استفاده از تمرینات هدفمند، آموزش‌های لازم و مراقبت‌های عملی، قدرت و عملکرد زانوهای خود را مجدد به دست آورند.
مدت زمان لازم برای فیزیوتراپی در دوره نقاهت تعویض مفصل
پس از انجام عمل مفصل زانو، فیزیوتراپیست‌ها برنامه‌های ورزشی مشخصی را متناسب با نیازهای هر بیمار در دوره نقاهت تعویض مفصل طراحی کرده و به آنها یاد می‌دهند چگونه بدون آسیب رساندن به خود، با انجام این حرکات روند بهبود را تسریع کنند. از این‌رو بیماران باید در هفته اول پس از جراحی تا سه ماه پس از آن، به طور منظم با فیزیوتراپیست‌ها کارکنند تا به نتیجه مطلوب دست یابند. لازم به ذکر است که این مدت برای هر فرد ممکن است به دلیل شرایط جسمی، نوع عمل و عوامل دیگر متفاوت باشد.
کارهای ممنوعه بعد از تعویض مفصل زانو
پس از جراحی تعویض مفصل زانو رعایت برخی نکات می‌تواند به تسریع فرآیند بهبودی بیمار کمک کند. همچنین فعالیت‌ها و کارهایی وجود دارند که باید از آنها پرهیز کرده تا از بروز عوارض جانبی جلوگیری شود و بهبودی به بهترین شکل ممکن صورت پذیرد. به‌طورمثال یکی از مهم‌ترین توصیه‌ها این است که بیمار تا زمان بهبود کامل زانو، از دویدن یا پریدن خودداری کند.
همچنین چون انجام ورزش‌های پرتحرک با تغییرات سریع جهت قرار گرفتن پاها و زانو همراه است، انجام آنها پس از عمل می‌تواند به زانو عمل شده آسیب وارد کند. بنابراین بهتر است از انجام آنها خودداری شود. در ضمن در روزهای اولیه پس از جراحی، بهتر است بیمار از راه رفتن روی سطوح ناهموار پرهیز کرده و هنگام تردد روی پله‌ها به ترتیب قرار دادن پاها توجه ویژه‌ای داشته باشد.
البته پس از جراحی معمولا جراح ارتوپد یا بهترین جراح مفصل در تهران، اطلاعات ضروری درباره مراقبت‌های بعد از عمل را در اختیار بیماران قرار خواهد داد. در نتیجه استفاده از وسایل کمکی مانند واکر در مراحل اولیه راه رفتن و توجه به توصیههای پزشک، به جلوگیری از مشکلات حرکتی و تسریع روند بهبودی کامل بیمار منتهی خواهد شد.
موانع بهبودی بعد از دوره نقاهت تعویض مفصل زانو
پس از انجام جراحی، بیمار باید برای کسب سلامتی کامل در دوره نقاهت تعویض مفصل، به نکات مهمی توجه نماید و از انجام برخی از کارها خودداری کند. در ادامه تعدادی از آنها را توضیح داده تا اطلاعات کافی را برای بهبود هرچه سریع‌تر و بازگشت به شرایط عادی در اختیارتان قرار دهیم.
عدم شرکت در فیزیوتراپی
بهبودی پس از تعویض مفصل زانو می‌تواند ساده و آسان باشد؛ البته در صورتی‌که بیماران به دقت، دستورالعمل‌های پزشک را رعایت نموده و انجام حرکات فیزیوتراپی را جدی بگیرند. در واقع دنبال کردن دقیق حرکات ارائه شده توسط فیزیوتراپ باعث تسکین درد، کاهش تورم، بهبود گردش خون و تقویت عضلات اطراف مفصل می‌شود و به بیمار کمک می‌کند تا هرچه سریع‌تر به فعالیت‌های روزمره خود بازگردد. بنابراین نادیده گرفتن فیزیوتراپی می‌تواند عواقب جدی از جمله آسیب به مفصل تازه جایگزین شده و افزایش احتمال نیاز به جراحی مجدد را به همراه داشته باشد. این مسائل نه تنها به تضعیف عضلات حمایت‌کننده منجر می‌شود، بلکه دوره بهبودی را طولانی‌تر کرده و روند آن را به تأخیر می‌اندازد.
استفاده از محصولات نیکوتین دار
به دلیل وجود مواد شیمیایی مضر در محصولات نیکوتین دار، مصرف آنها به ویژه کشیدن سیگار، تأثیر منفی بر سلامت عمومی و روند بهبودی بیمار دارد. در واقع نیکوتین باعث کاهش جریان خون و اکسیژن‌رسانی که برای ترمیم زخم‌ها ضروری است می‌شود. همچنین، خطر لخته شدن خون و عفونت را افزایش داده که در نهایت منجر به تأخیر در روند بهبود بیمار می‌گردد.
دیابت کنترل نشده
مدیریت نادرست دیابت در بیماران تحت جراحی تعویض مفصل زانو می‌تواند عوارض جدی به همراه داشته باشد. این عوارض هم شامل افزایش خطر ترومبوز ورید عمقی، سکته مغزی، عفونت زخم و شل شدن مفصل است. همچنین عدم کنترل قند خون منجر به شکستگی‌های اطراف ایمپلنت جدید شده و می‌تواند سرعت روند بهبود بیمار را کاهش دهد.
شرکت در فعالیت‌های مخاطره آمیز
انجام فعالیت‌های پرخطر پس از جراحی و در دوره نقاهت تعویض مفصل، می‌تواند روند بهبود بیمار را به تأخیر انداخته و آسیب‌های جدی‌تری به زانو جراحی شده وارد کند. بنابراین اجتناب از انجام فعالیت‌هایی که احتمال زمین خوردن را افزایش می‌دهند، اهمیت ویژه‌ای دارد.
همچنین نشستن طولانی‌مدت هم در دوره نقاهت بعد از عمل مفصل زانو می‌تواند خطر ایجاد لخته خون و تجمع مایعات را افزایش دهد. بنابراین باید در روند بهبودی بیمار مورد توجه قرار بگیرد. در نتیجه می‌توان گفت رعایت نکات ایمنی و حفظ تعادل در دوره بهبودی پس از جراحی، برای پیشگیری از عوارض احتمالی و تسریع روند درمان بسیار حائز اهمیت خواهد بود.
سخن پایانی
جراحی زانو، روشی رایج برای درمان مشکلات مفصل زانو است و انجام آن به بهبود کیفیت زندگی بیماران منتهی می‌شود. البته برای موفقیت بیشتر در انجام این عمل جراحی، بیمار باید در دوره نقاهت، به توصیههای پزشک مانند انجام حرکات فیزیوتراپی توجه ویژه‌ای داشته باشد. در مقابل انجام تمرینات و فعالیت‌های ورزشی بدون مشاوره پزشک متخصص، می‌تواند دامنه مشکلات را وسعت داده و عوارض جدی را ایجاد کند. در نتیجه مراجعه به پزشک و پیروی از توصیههای او بعد از پایان عمل، در تسریع روند بهبود بیمار امری ضروری محسوب می‌گردد.
