جراحی تعویض مفصل زانو چیست ؟
جراحی تعویض مفصل زانو، یک روش جراحی است که در آن مفصل زانوی آسیب دیده یا فرسوده با یک مفصل مصنوعی یا پروتز جایگزین می‌شود. این جراحی معمولاً برای درمان بیمارانی که مفصل زانوی آنها به علت آرتروز (افتادگی و فرسایش در مفصل)، آسیب رساندن به مفصل در نتیجه صدمه‌های ورزشی یا تصادفات، التهاب مفصل یا سایر بیماری‌ها آسیب دیده است، انجام می‌شود. در این جراحی، قسمت‌های متحرک مفصل زانو که دچار فرسایش و آسیب شده‌اند، با استفاده از پروتزهای مصنوعی جایگزین می‌شوند. این پروتزها معمولاً شامل قسمت‌های فلزی و پلاستیکی است که به ساختار و عملکرد طبیعی مفصل زانو نزدیک هستند. پروتزهای مصنوعی معمولاً شامل کاپ پلاستیکی برای جانب داخلی زانو، قرقره فلزی برای جانب بیرونی زانو و مسموم‌کننده‌های پلاستیکی بین این دو قسمت است که به راحتی در مفصل حرکت می‌کنند.( جراح تومور و متخصص ارتوپدی, جراحی تعویض مفصل زانو )
جراحی تعویض مفصل زانو معمولاً توسط یک تیم جراحی متخصص انجام می‌شود و نیاز به بستری شدن بیمار در بیمارستان برای مدتی پس از عمل دارد. بعد از جراحی، فیزیوتراپی و تمرینات کارشناسی توسط متخصصین توانبخشی ممکن است لازم باشد تا عضلات و مفاصل زانو به طور صحیح بهبود یابند و بیمار به فعالیت‌های روزمره و ورزش برگردد.
علت جراحی تعویض مفصل زانو
جراحی تعویض مفصل زانو یا آرتروپلاستی به دلایل مختلفی انجام می شود، از جمله:
- زانو درد مداوم: زمانی که زانو درد مزمن شده و با دارو درمانی، فیزیوتراپی یا اصلاح شیوه زندگی بهبود نمی یابد، جراحی تعویض مفصل زانو انجام می‌شود.
- اختلال در تحرک و عملکرد روزانه: سفتی زانو، درد یا محدودیت دامنه حرکتی که به طور قابل توجهی بر فعالیت های روزانه مانند راه رفتن، بالا رفتن از پله ها یا بلند شدن از روی صندلی تاثیر می گذارد، می تواند نشانه هایی برای تعویض مفصل زانو باشد. اگر درد و سفتی زانو در توانایی فرد برای انجام وظایف ضروری اختلال ایجاد کند، جراحی انجام می‌شود.
- بدشکلی مفصل: تغییر شکل مفصل زانو مانند بدشکلی زیاد یا بدشکلی های زاویه ای شدید می تواند دلیلی برای تعویض مفصل زانو باشد. این بدشکلی‌ها می‌توانند ناشی از شرایطی مانند استئوآرتریت، آرتریت روماتوئید یا آرتریت پس از سانحه باشند و می‌توانند منجر به درد، بی‌ثباتی و محدودیت‌های عملکردی شوند.
- انحطاط شدید مفصل: تصویربرداری با اشعه ایکس نقش مهمی در تعیین میزان انحطاط مفصل دارد. اگر اشعه ایکس، آسیب شدید به مفصل زانو مانند از دست دادن گسترده غضروف یا باریک شدن قابل توجه فضای مفصلی را نشان دهد، جراحی تعویض زانو انجام می‌شود.
- آرتروز: در برخی موارد آرتروز دلیل انجام تعویض مفصل زانو است. آرتروز زانو به عنوان یک بیماری مزمن توصیف می‌شود که باعث تخریب پیشرونده و آسیب به غضروف زانو می‌شود.
- آرتریت روماتوئید: آرتریت روماتوئید یک بیماری خود ایمنی است که باعث التهاب مزمن در مفاصل از جمله مفصل زانو می شود. با گذشت زمان، التهاب می تواند به غضروف مفصل و ساختارهای اطراف آن آسیب برساند و منجر به درد، تورم، تغییر شکل مفصل و اختلال عملکردی شود.
- آرتریت پس از ضربه: این نوع آرتریت می تواند در نتیجه آسیب یا ضربه شدید زانو مانند شکستگی یا پارگی رباط ایجاد شود. ممکن است آسیب تراز و ثبات طبیعی مفصل زانو را مختل کند و منجر به ساییدگی و پارگی سریع در سطوح مفصل شود. با گذشت زمان، آرتریت پس از ضربه می تواند باعث درد، سفتی و محدودیت های عملکردی شود.
( جراح تومور و متخصص ارتوپدی, جراحی تعویض مفصل زانو )
انواع عمل تعویض مفصل زانو
دو نوع جراحی تعویض مفصل زانو وجود دارد: تعویض کامل مفصل زانو و تعویض جزئی زانو.
- تعویض کامل مفصل زانو (TKR): تعویض کامل مفصل زانو شامل جایگزینی هر سه جزء مفصل زانو است: استخوان ران (استخوان ران)، درشت نی (استخوان ساق پا) و کشکک (کاسه زانو). استخوان و غضروف آسیب دیده از این سه قسمت مفصل زانو برداشته شده و با اجزای مصنوعی که به آن پروتز نیز می گویند جایگزین می شود. جراح برشی در زانو ایجاد می کند و با دقت سطوح آسیب دیده استخوان ران و ساق را برمی دارد. استخوان و غضروف برداشته شده با اجزای فلزی جایگزین می شود که شکل و عملکرد طبیعی مفصل را ایجاد می کند. تعویض کامل مفصل زانو در مواردی انجام می شود که آسیب زیادی به کل مفصل زانو وارد شود.
- تعویض جزئی زانو: تعویض جزئی زانو شامل تعویض قسمت آسیب دیده مفصل زانو و حفظ قسمت های سالم است. در تعویض جزئی زانو، جراح قسمت آسیب دیده مفصل زانو را برمی دارد و آن را با اجزای پروتز جایگزین می کند. قسمت های سالم مفصل زانو دست نخورده باقی می مانند. این روش در مقایسه با تعویض کامل زانو یک روش کمتر تهاجمی است و به بهبودی سریع‌تر دارد.
جراحی تعویض مفصل زانو چگونه انجام می‌شود؟
جراحی تعویض مفصل زانو مراحل مختلفی دارد که به شرح زیر است:
- آماده‌سازی بیمار : در این مرحله بیمار به مرکز پزشکی مناسبی مراجعه کرده و تست‌های تصویری مانند اشعه ایکس، سی تی اسکن،ام آر آی و آزمایش خون انجام می‌دهد.
- انتقال بیمار به اتاق عمل : در این مرحله، بیمار به اتاق عمل منتقل می‌شود و تحت عمل جراحی قرار می‌گیرد. پیش از شروع جراحی، بیمار بیهوش شده و پزشک به منظور دسترسی به محل مورد نظر برش‌هایی را روی پوست ایجاد می‌کند.
- آماده‌سازی مفصل : در این مرحله، پزشک با استفاده از یکسری ابزار‌های جراحی قسمت‌های آسیب دیده مفصل را حذف کرده و مفصل مصنوعی را برای جایگزینی آماده می‌کند.
- تعویض مفصل : سپس مفصل مصنوعی که از فلز، پلاستیک یا ترکیبات مختلف دیگری ساخته می‌شود در محل مورد نظر قرار می‌گیرد.
- بستن برش‌های جراحی : پس از نصب ایمپلنت‌ها، جراح قسمت‌های مختلف تحت جراحی را بسته و پوست را بخیه می‌کند.
- بعد از جراحی : سپس بیمار به بخش منتقل می‌شود و مراقبت‌های پساجراحی او که شامل نظارت بر شاخص‌های حیاتی بیمار، مدیریت درد و آموزش در مورد خود مراقبتی در خانه می‌شود، آغاز می‌گردد.
- بازیابی : در این مرحله، جلسات فیزیوتراپی به منظور بهبود عملکرد مفصل، تقویت عضلات و بازگشت به فعالیت‌های عادی روزانه انجام می‌شود.
( جراح تومور و متخصص ارتوپدی, جراحی تعویض مفصل زانو )
این جراحی چه مزایایی دارد؟
جراحی تعویض مفصل زانو ممکن است برای افرادی که با مشکلات شدیدی در ناحیه زانو مواجه هستند، مزایایی داشته باشد که مهم‌ترین آنها به شرح زیر است:
- کاهش قابل توجه درد و التهاب در ناحیه زانو
- کمک به بهبود دامنه حرکتی، امکان بازیابی حرکات طبیعی مفصل و انجام فعالیت‌های روزانه
- بهبود عملکرد کلی بدن
- بهبود قابلیت بازگشت به فعالیت‌های روزانه و ورزشی
- بهبود کیفیت زندگی و وضعیت روحی بیمار
- اصلاح شکل زانو و کمک به بهبود استحکام و ساختار مفصل
- کمک به افزایش طول عمر افراد به دلیل بالا بودن طول عمر مفصل‌های مصنوعی
عوارض
جراحی تعویض مفصل زانو نیز مانند دیگر جراحی‌ها دارای یکسری عوارض مشخصی می‌باشد که رایج‌ترین آنها عبارت است از:
- خونریزی در محل جراحی
- عفونت در محل جراحی که با مصرف آنتی بیوتیک برطرف می‌شود.
- تحریک و التهاب محل جراحی که با استراحت و مصرف دارو‌های ضد التهابی درمان می‌شود.
- افزایش خطر تشکیل لخته‌های خونی به دلیل استراحت بیش از حد در طول دوره بازیابی
- یکسان نبودن طول پاها و وجود انحراف در پای عمل شده
- خستگی و درد مفاصل در طول دوره بهبودی
- محدودیت حرکتی در ابتدای دوره بازیابی که با فیزیوتراپی و تمرینات تقویتی برطرف می‌شود.
( جراح تومور و متخصص ارتوپدی, جراحی تعویض مفصل زانو )
مراقبت‌های بعد از عمل تعویض مفصل زانو
مراقبت‌های بعد از جراحی تعویض مفصل زانو بسیار مهم است و به منظور خوب پیش رفتن فرآیند بهبودی باید با دقت زیادی انجام شود. در زیر به مهم‌ترین مراقبت‌های بعد از عمل می‌پردازیم که لازم است بیماران به آنها توجه داشته باشند:
- داشتن یک برنامه استراحتی منظم به منظور ایجاد فرصت کافی برای بهبود و بازسازی مفصل
- استفاده از دستگاه‌های کمکی مانند عصا یا پایه پس از جراحی، که موجب کاهش فشار وارده بر مفصل می‌شود.
- پرهیز از حمل و جابجایی وسایل سنگین به منظور کاهش ایجاد خطرات و مشکلات
- مصرف صحیح و به موقع دارو‌های مسکن و ضد التهاب غیر استروئیدی به منظور کاهش درد و التهاب
- مراجعه منظم به جلسات فیزیوتراپی و انجام تمرینات تعیین شده توسط فیزیوتراپیست در خانه
- کاهش وزن و حفظ وزن مناسب به منظور کاهش فشار وارده بر مفصل
- توجه به نشانه‌ها و علائمی مانند تورم، قرمزی، گرما و درد ناشی از عفونت و اطلاع سریع آنها به پزشک
- تغییر سبک زندگی که شامل تغییراتی در فعالیت‌های ورزشی و رژیم غذایی می‌شود.
( جراح تومور و متخصص ارتوپدی, جراحی تعویض مفصل زانو )
نتیجه‌گیری
تصمیم برای انجام جراحی تعویض مفصل زانو پس از ارزیابی کامل توسط متخصص جراح ارتوپد گرفته می شود. جراح، عوامل مختلفی از جمله سلامت کلی بیمار، سطح درد و ناتوانی و خطرات احتمالی این عمل را در نظر می‌گیرد و سپس تصمیم مناسب را می‌گیرد.
( جراح تومور و متخصص ارتوپدی, جراحی تعویض مفصل زانو )
